>>> Ngân hàng thương mại tại Việt Nam hoạt động dưới hình thức nào?

>>> Ngân hàng và đấu giá tài sản bảo đảm: Trách nhiệm pháp lý và rủi ro tiềm ẩn

Thực trạng về tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản trong lĩnh vực ngân hàng

Trong những năm gần đây, tình hình tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua tín dụng ngân hàng và trên không gian mạng diễn biến ngày càng phức tạp, tinh vi, gây thiệt hại nghiêm trọng. Theo thông tin được Cổng Thông tin điện tử Chính phủ đăng tải, khảo sát của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cho thấy cứ 220 người dùng điện thoại thông minh thì có 1 người trở thành nạn nhân lừa đảo trực tuyến, với tổng thiệt hại ước tính lên đến 18.900 tỷ đồng chỉ trong năm 2024.

Không chỉ dừng lại ở quy mô cá nhân, các vụ việc còn diễn ra theo đường dây có tổ chức, xuyên biên giới, với tính chất tinh vi cao. Ngân hàng Nhà nước Việt Nam công bố rằng, riêng trong năm 2023, Cổng cảnh báo an toàn thông tin đã ghi nhận gần 16.000 phản ánh về lừa đảo trực tuyến, gây thiệt hại từ 8.000 đến 10.000 tỷ đồng, tăng khoảng 1,5 lần so với năm 2022. Điều này cho thấy xu hướng gia tăng nhanh chóng và sự nguy hiểm của loại tội phạm này.

Các thủ đoạn phổ biến của các đối tượng lừa đảo trong hoạt động tín dụng

Giả mạo nhân viên ngân hàng, nhân viên công an, tòa án, cán bộ thuế,...

Đây là thủ đoạn phổ biến và gây ra nhiều thiệt hại lớn trong thời gian qua. Hàng loạt vụ việc kẻ gian giả danh cán bộ công an, tòa án hoặc nhân viên ngân hàng, sử dụng công nghệ làm video giả mạo gọi điện cho người dân, thông báo về việc người dân “liên quan đến khoản vay nợ, đường dây rửa tiền” nhằm tạo tâm lý lo sợ cho bị hại. Sau đó, chúng yêu cầu bị hại chuyển tiền vào “tài khoản” để kiểm tra, rồi chiếm đoạt toàn bộ. Điển hình như vụ việc được Báo Công an Nhân dân đăng tải ngày 05/04/2024, Công an TP Hà Nội tìm 28 bị hại trong các vụ giả danh Công an, Viện kiểm sát, Tòa án gọi điện lừa đảo, chiếm đoạt tài sản.

Lừa đảo chiếm đoạt thông tin thẻ qua các trang web, ứng dụng giả mạo

Hình thức giả mạo website, ứng dụng ngân hàng, cổng thanh toán đang gia tăng mạnh. Theo Cục An toàn thông tin, mỗi tháng ghi nhận hàng ngàn website mạo danh ngân hàng, ví điện tử để đánh cắp mật khẩu, mã OTP. Đáng chú ý, vào cuối năm 2023, lực lượng công an triệt phá đường dây lừa đảo qua web giả mạo ngân hàng, chiếm đoạt hơn 500 tỷ đồng của hàng nghìn người dùng. Thủ đoạn phổ biến là kẻ gian gửi tin nhắn SMS, email hoặc qua mạng xã hội kèm đường link dẫn đến website/app có giao diện giống hệt ngân hàng, yêu cầu người dùng đăng nhập để “cập nhật thông tin” hoặc “xác thực tài khoản”, từ đó đánh cắp tên đăng nhập, mật khẩu và mã OTP. Nhiều trường hợp nạn nhân còn bị dụ tải ứng dụng APK giả chứa mã độc nhằm kiểm soát thiết bị. Thủ đoạn này đặc biệt nguy hiểm vì dựa vào tâm lý lo sợ hoặc sự tin tưởng của người dân đối với ngân hàng và cơ quan chức năng, khiến nhiều nạn nhân sập bẫy và mất toàn bộ tiền trong tài khoản chỉ sau vài phút.

Lợi dụng nhu cầu vay vốn hoặc tăng hạn mức thẻ tín dụng hoặc nhu cầu cập nhật định danh cá nhân đối với tài khoản ngân hàng

Một số đối tượng đánh vào tâm lý cần vốn gấp, quảng cáo dịch vụ “giải ngân nhanh – không cần thế chấp”. Sau khi yêu cầu người dân đóng “phí hồ sơ” hoặc “phí dịch vụ”, chúng lập tức biến mất. Điển hình như vụ việc được Báo Công an Nhân dân TP. Hồ Chí Minh đăng tải ngày 12/11/2024: Nhóm đối tượng tại Bình Chánh giả danh nhân viên ngân hàng, quảng cáo cho vay nhanh, yêu cầu nạn nhân đóng phí rồi chiếm đoạt. Bằng thủ đoạn này các đối tượng đã lừa gần 100 người ở nhiều tỉnh, số tiền khoảng 750 triệu đồng. 

Cấu kết nội bộ với cán bộ ngân hàng vi phạm thủ tục vay vốn, nhằm chiếm đoạt tài sản

Đây là thủ đoạn đặc biệt nguy hiểm, bởi nó làm suy giảm niềm tin của xã hội vào hệ thống ngân hàng. Một số cán bộ tín dụng vì lợi ích cá nhân đã bỏ qua khâu thẩm định, xác minh, giúp khách hàng gian dối chiếm đoạt tiền vay. Ngày 25/10/2023, TAND tỉnh Đồng Nai mở phiên tòa xét xử cựu Giám đốc Trần Quốc Tuấn và cựu Phó Giám đốc Võ Khắc Hiển của Ngân hàng Nhà nước chi nhánh Đồng Nai về tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng. Họ bị cáo buộc đã không thực hiện đúng công tác thanh tra, giám sát, dẫn đến việc các Quỹ tín dụng nhân dân như Thái Bình, Tân Tiến, Quảng Tiến… lập hồ sơ tín dụng giả, nâng khống hạn mức vay, chiếm đoạt hơn 1.350 tỷ đồng.

Hai bị cáo Võ Khắc Hiển và Trần Quốc Tuấn

Dấu hiệu pháp lý để cấu thành tội phạm

Các hành vi được liệt kê trên có dấu hiệu của Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017), hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản được xác định khi có đủ các yếu tố sau:

Mặt khách thể: Tội phạm này xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản của cá nhân, tổ chức hoặc ngân hàng.

Mặt chủ thể: Người thực hiện hành vi phạm tội phải đạt độ tuổi từ đủ 16 tuổi trở lên và có đầy đủ năng lực trách nhiệm Hình sự.

Mặt khách quan:

• Hành vi: Người phạm tội đưa ra các thông tin gian dối nhằm khiến nạn nhân tin tưởng và giao tài sản cho mình, từ đó chuyển dịch một cách trái pháp luật tài sản của người khác thành của mình. Trong hoạt động tín dụng ngân hàng, hành vi này có thể được thực hiện thông qua các thủ đoạn cụ thể sau:

  • Giả mạo nhân viên ngân hàng, công an, tòa án để yêu cầu bị hại cung cấp các thông tin cá nhân về tài khoản ngân hàng. 

  • Tạo website, ứng dụng ngân hàng hoặc cổng thanh toán giả, gửi tin nhắn, email kèm đường link để nạn nhân nhập thông tin cá nhân, mật khẩu, mã OTP.

  • Quảng cáo dịch vụ “giải ngân nhanh – không cần thế chấp”, yêu cầu nạn nhân đóng phí hồ sơ, phí dịch vụ, sau đó biến mất, chiếm đoạt tiền của nạn nhân.

  • Cấu kết nội bộ với cán bộ ngân hàng thông đồng với khách hàng để bỏ qua khâu thẩm định, xác minh hồ sơ vay vốn, làm giả hồ sơ vay, giúp khách hàng gian dối chiếm đoạt tiền vay của Ngân hàng.

  • Các thủ đoạn gian dối khác.

• Hậu quả: Người phạm tội chiếm đoạt của bị hại số tiền 2.000.000 đồng trở lên hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc các trường hợp sau:

  • Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm; 

  • Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 175 và 290 của Bộ luật Hình sự, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;

  • Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội; 

  • Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ

Mặt chủ quan: Người phạm tội thực hiện hành vi với lỗi cố ý. Người phạm tội nhận thức rõ hành vi chiếm đoạt tài sản của người khác do mình thực hiện hành vi là gian dối, trái pháp luật. Đồng thời, người phạm tội thấy trước hậu quả của hành vi đó là tài sản của người khác bị chiếm đoạt trái pháp luật và mong muốn hậu quả đó xảy ra.

Hình phạt đối với tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản qua tín dụng

Mức hình phạt theo Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) được quy định tùy theo tính chất, mức độ của hành vi và giá trị tài sản chiếm đoạt, cụ thể:

Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm

Khi chiếm đoạt tài sản có giá trị từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng; Hoặc tài sản dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp: Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm; Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm; Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội; Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ.

Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm

Nếu thuộc các trường hợp sau:

• Có tổ chức;

• Có tính chất chuyên nghiệp;

• Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;

• Tái phạm nguy hiểm;

• Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;

• Dùng thủ đoạn xảo quyệt;

Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm

Đối với một trong các trường hợp:

• Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng

• Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh.

Phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân

Nếu giá trị chiếm đoạt từ 500.000.000 đồng trở lên hoặc lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.

Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền, cấm đảm nhiệm chức vụ hoặc tịch thu tài sản.

Biện pháp phòng ngừa rủi ro trong tín dụng

Để hạn chế rủi ro trong hoạt động tín dụng ngân hàng, việc triển khai đồng bộ các giải pháp là vô cùng cần thiết:

• Nâng cao năng lực thẩm định và kiểm tra hồ sơ vay vốn tại Ngân hàng: Các ngân hàng cần thực hiện xác minh chéo thông tin khách hàng, tài sản thế chấp và hồ sơ vay vốn, đồng thời áp dụng quy trình phê duyệt nghiêm ngặt. Việc này giúp phát hiện sớm hồ sơ khống, giấy tờ giả và giảm nguy cơ bị đối tượng lừa đảo lợi dụng.

• Tăng cường công tác kiểm toán, giám sát nội bộ: Ngân hàng cần thường xuyên kiểm toán và giám sát hoạt động của cán bộ tín dụng cũng như các khoản vay. Công tác này giúp phát hiện hành vi bất thường, gian lận nội bộ, từ đó giảm thiểu nguy cơ chiếm đoạt tiền từ hệ thống tín dụng.

• Ứng dụng công nghệ xác minh hồ sơ: Việc áp dụng các giải pháp công nghệ như eKYC (Electronic Know Your Customer) và trí tuệ nhân tạo (AI) giúp nhận diện giấy tờ giả, phân tích rủi ro hồ sơ vay vốn, nâng cao độ chính xác trong thẩm định và bảo vệ hệ thống ngân hàng trước các thủ đoạn lừa đảo tinh vi.

• Nâng cao các bước bảo mật tài khoản ngân hàng (định danh cá nhân, cài mật khẩu mang tính bảo mật cao).

Người dân nên nâng cao các bước bảo mật tài khoản ngân hàng để phòng ngừa rủi ro tín dụng

• Lập tức tìm đến sự trợ giúp của Cơ quan công an ngay khi phát hiện hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, không tìm đến những nơi cung cấp dịch vụ lấy lại tiền không chính thống để tránh rủi ro mất thêm tiền.

• Doanh nghiệp và cá nhân cảnh giác: Người vay vốn cần tỉnh táo, tránh vay qua trung gian không rõ ràng và không cung cấp thông tin cá nhân, mật khẩu hay mã OTP cho bên thứ ba. Đồng thời, chỉ thực hiện vay vốn qua các kênh chính thức của Ngân hàng. Việc nâng cao nhận thức và cảnh giác là biện pháp quan trọng để tự bảo vệ trước các hành vi lừa đảo.

• Đẩy mạnh quá trình xử lý các tố cáo về hành vi lừa đảo tín dụng ngân hàng ngay khi tiếp nhận tin báo tố giác, hoặc phát hiện hành vi có dấu hiệu tội phạm theo quy định pháp luật

• Cần triển khai các chương trình tuyên truyền, thông tin chính thức từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhằm nâng cao nhận thức của người dân về cách nhận biết và phòng tránh các hành vi phạm tội.

• Tăng cường giám sát, thanh tra và kiểm tra định kỳ: Cơ quan quản lý nhà nước, như Ngân hàng Nhà nước và Bộ Công an, cần tổ chức các đợt thanh tra, kiểm tra hoạt động tín dụng, đặc biệt là các khoản vay lớn, hồ sơ khống hoặc các giao dịch có dấu hiệu bất thường. Phát hiện sớm hành vi gian lận, lừa đảo và xử lý nghiêm các cán bộ ngân hàng tiếp tay hoặc thiếu trách nhiệm.

LHLegal – Đồng hành pháp lý trong xử lý các vụ việc tín dụng phức tạp

Với đội ngũ luật sư am hiểu pháp luật hình sự và ngân hàng – tài chính, LHLegal cung cấp dịch vụ pháp lý toàn diện:

• Tư vấn, hỗ trợ ngân hàng và doanh nghiệp trong việc xây dựng, rà soát và hoàn thiện quy trình kiểm soát rủi ro tín dụng, đảm bảo tuân thủ quy định pháp luật.

• Bảo vệ quyền lợi của khách hàng khi xảy ra tranh chấp hoặc khi bị lừa đảo trong hoạt động vay vốn, tín dụng.

• Hỗ trợ tham gia tố tụng trong các vụ án hình sự liên quan đến hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản, đảm bảo xử lý vụ việc đúng pháp luật và bảo vệ lợi ích hợp pháp của khách hàng.

Tội phạm lừa đảo tín dụng ngân hàng ngày càng tinh vi và có tổ chức, gây thiệt hại lớn về tài sản và niềm tin xã hội. Việc nhận diện dấu hiệu pháp lý, nâng cao năng lực thẩm định, ứng dụng công nghệ và cảnh giác của người vay vốn là các biện pháp quan trọng để phòng ngừa rủi ro. Trong mọi trường hợp phát sinh tranh chấp hay vụ việc lừa đảo, LHLegal luôn đồng hành để cung cấp giải pháp pháp lý chuyên nghiệp, bảo vệ quyền lợi và uy tín cho ngân hàng, doanh nghiệp và cá nhân.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Xuân Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh (Địa chỉ cũ: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM)

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Nam Nha Trang, Tỉnh Khánh Hòa (Địa chỉ cũ: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang)

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự

Kênh Zalo OA

Hồ sơ năng lực LHLegal