>>> Trình tự, thủ tục đăng ký bổ sung ngành nghề mới cho doanh nghiệp

>>> Hướng dẫn lựa chọn loại hình doanh nghiệp khi thành lập công ty

Hoạt động bán hàng rong là gì?

“Bán hàng rong” (hay buôn bán rong, buôn bán dạo) được pháp luật định nghĩa là hoạt động mua bán không có địa điểm cố định, thường do cá nhân thực hiện. Cụ thể, theo điểm a khoản 1 Điều 3 Nghị định 39/2007/NĐ-CP nêu rõ:

“1. Cá nhân hoạt động thương mại là cá nhân tự mình hàng ngày thực hiện một, một số hoặc toàn bộ các hoạt động được pháp luật cho phép về mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ và các hoạt động nhằm mục đích sinh lợi khác nhưng không thuộc đối tượng phải đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật về đăng ký kinh doanh và không gọi là “thương nhân” theo quy định của Luật Thương mại. Cụ thể bao gồm những cá nhân thực hiện các hoạt động thương mại sau đây: a) Buôn bán rong (buôn bán dạo) là các hoạt động mua, bán không có địa điểm cố định (mua rong, bán rong hoặc vừa mua rong vừa bán rong), bao gồm cả việc nhận sách báo, tạp chí, văn hóa phẩm của các th­ương nhân đ­ược phép kinh doanh các sản phẩm này theo quy định của pháp luật để bán rong;”  

Buôn bán rong là các hoạt động mua, bán không có địa điểm cố định (mua rong, bán rong hoặc vừa mua rong vừa bán rong). Nói cách khác, người bán hàng rong thường gánh, đẩy xe hoặc mang vác hàng hóa di chuyển trên đường phố, ngõ hẻm để bán cho khách vãng lai, không có cửa hàng cố định.

Theo quy định pháp luật, bán hàng rong là một hình thức kinh doanh nhỏ lẻ không bắt buộc phải đăng ký kinh doanh. Tuy nhiên, hoạt động này vẫn chịu sự quản lý của chính quyền địa phương. UBND cấp xã có trách nhiệm lập sổ theo dõi người bán hàng rong (kể cả người địa phương và người nơi khác đến) và quy định khu vực được phép buôn bán. Đồng thời, người bán hàng rong phải tuân thủ các hạn chế về địa điểm theo Điều 6 Nghị định 39/2007/NĐ-CP (ví dụ không bán tại khu vực cấm như trường học, bệnh viện, đền chùa, trụ sở cơ quan...) và không gây ồn ào từ 22 giờ đêm đến 5 giờ sáng. Những quy định này nhằm đảm bảo trật tự đô thị, an ninh, vệ sinh và mỹ quan cộng đồng.

Bán hàng rong có phải đăng ký kinh doanh theo Nghị định 168/2017/NĐ-CP không?

Theo quy định pháp luật mới nhất, người bán hàng rong không bắt buộc phải đăng ký kinh doanh dưới hình thức hộ kinh doanh nếu thuộc diện kinh doanh nhỏ lẻ. Cụ thể, khoản 3 Điều 82 Nghị định 168/2025/NĐ-CP (quy định về đăng ký doanh nghiệp, có hiệu lực từ 1/7/2025) nêu rõ:

“3. Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp không phải đăng ký hộ kinh doanh, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện. Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương quy định mức thu nhập thấp áp dụng trên phạm vi địa phương”.

Như vây hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối và những người bán hàng rong, quà vặt, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp không phải đăng ký hộ kinh doanh, trừ trường hợp kinh doanh các ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện...

Quy định trên kế thừa tinh thần của Nghị định 39/2007/NĐ-CP trước đây, vốn đã miễn yêu cầu đăng ký kinh doanh đối với cá nhân thương mại nhỏ lẻ, độc lập. Mục đích là tạo điều kiện cho người lao động tự mưu sinh quy mô nhỏ, thu nhập thấp, không bị gánh nặng thủ tục đăng ký. Tuy nhiên, cần lưu ý ngoại lệ: nếu người bán hàng rong kinh doanh ngành nghề có điều kiện (ví dụ bán thực phẩm yêu cầu chứng nhận vệ sinh, bán thuốc lá, rượu bia yêu cầu giấy phép, v.v.) thì vẫn phải thực hiện các thủ tục pháp lý theo quy định đối với ngành nghề đó. Ngoài ra, nếu cá nhân bán hàng rong có nhu cầu chuyển sang hoạt động bài bản hơn, họ vẫn có thể đăng ký hộ kinh doanh trên tinh thần tự nguyện (quy định tại khoản 4 Điều 82 Nghị định 168/2025/NĐ-CP). Việc đăng ký sẽ giúp họ được pháp luật công nhận chính thức là một hộ kinh doanh.

Trường hợp nào bán hàng rong không phải đăng ký kinh doanh?

Như phân tích trên, pháp luật miễn trừ đăng ký kinh doanh cho bán hàng rong khi đáp ứng các điều kiện của một hoạt động thương mại nhỏ lẻ, thu nhập thấp. Cụ thể, những trường hợp sau không phải đăng ký hộ kinh doanh đối với bán hàng rong:

• Cá nhân kinh doanh nhỏ lẻ, không thường xuyên, không có địa điểm cố định: Tức là hoạt động bán rong mang tính chất tự phát, quy mô rất nhỏ và không hình thành điểm kinh doanh ổn định lâu dài. Ví dụ: gánh hàng rong bán trái cây theo mùa, đẩy xe bán bánh mì dạo... Hoạt động này có thể diễn ra thường xuyên để mưu sinh, nhưng về tính chất pháp lý vẫn được xem là cá nhân độc lập, lưu động chứ không phải một cơ sở kinh doanh cố định phải đăng ký.

• Không thuê mướn lao động: Người bán hàng rong tự mình thực hiện mọi hoạt động kinh doanh, không có nhân viên hay thuê người làm công. Việc không sử dụng lao động thuê ngoài phân biệt họ với các hình thức kinh doanh lớn hơn. Nếu cá nhân bắt đầu thuê người làm, trả lương thì hoạt động đã mang tính tổ chức, khi đó cơ quan chức năng có thể yêu cầu đăng ký hộ kinh doanh để quản lý lao động và nghĩa vụ thuế.

• Thu nhập thấp, không thuộc đối tượng chịu thuế GTGT, TNCN: Đây là dấu hiệu quan trọng xác định quy mô nhỏ. Theo quy định tại khoản 2 Điều 4 Thông tư 40/2021/TT-BTC cá nhân kinh doanh có doanh thu 100 triệu đồng/năm trở xuống được xếp vào diện không phải nộp thuế GTGT và thuế thu nhập cá nhân. Những người bán hàng rong thường có thu nhập thấp, dưới ngưỡng chịu thuế này, nên không phát sinh nghĩa vụ thuế và cũng không cần đăng ký kinh doanh. Ngược lại, nếu doanh thu bán hàng rong vượt quá ngưỡng (trên 100 triệu/năm), thì về bản chất đã không còn “nhỏ lẻ” và cơ quan thuế sẽ yêu cầu đăng ký, kê khai để thu thuế theo luật định.

Ngoài ra, pháp luật cũng liệt kê cụ thể các loại hình tương tự bán hàng rong được miễn đăng ký kinh doanh, như: Hộ gia đình sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp, làm muối, buôn chuyến, kinh doanh lưu động, kinh doanh thời vụ, làm dịch vụ có thu nhập thấp. Nhìn chung, điểm chung của các trường hợp này là quy mô rất nhỏ, thu nhập không đáng kể, hoạt động tự phát nhằm mưu sinh, nên Nhà nước không buộc phải đăng ký hộ kinh doanh.

Hộ gia đình làm dịch vụ có thu nhập thấp được miễn đăng ký kinh doanh

Bán hàng rong trên vỉa hè có bị phạt không?

Nhiều người thắc mắc liệu bán hàng rong trên vỉa hè có vi phạm pháp luật và bị xử phạt hay không. Thực tế, pháp luật không cấm hoàn toàn việc bán hàng rong, nhưng hạn chế địa điểm: Nếu bán tại những nơi có biển cấm hoặc khu vực bị cấm bán hàng (thường là vỉa hè, lòng đường các tuyến phố trung tâm, khu vực công cộng nhạy cảm), thì sẽ bị xử phạt hành chính.

Theo Điểm e Khoản 2 Điều 12 Nghị định 168/2024/NĐ-CP, cá nhân bán hàng rong hoặc bán lẻ hàng hóa khác trên lòng đường, vỉa hè các tuyến phố đã có quy định cấm bán hàng sẽ bị phạt tiền từ 200.000 đồng đến 250.000 đồng. Đây là mức phạt áp dụng cho vi phạm lần đầu hoặc hành vi nhẹ (bán rong lấn chiếm nơi có biển cấm).

Bên cạnh đó, nếu hành vi vi phạm nghiêm trọng hơn – ví dụ sử dụng trái phép vỉa hè, lòng đường để kinh doanh cố định, họp chợ, mở quán ăn… – thì mức phạt sẽ cao hơn nhiều. Cụ thể, Khoản 7 Điều 12 Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định phạt tiền 2 – 3 triệu đồng đối với cá nhân và 4 – 6 triệu đồng đối với tổ chức nếu sử dụng trái phép lòng đường, vỉa hè để: họp chợ; kinh doanh dịch vụ ăn uống; bày, bán hàng hóa; sửa chữa phương tiện, máy móc, thiết bị; rửa xe; đặt, treo biển hiệu, biển quảng cáo; và Khoản 9 Điều 12 Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định phạt 3 – 5 triệu đồng đối với cá nhân, từ 6 – 10 triệu đồng đối với tổ chức nếu thực hiện hành vi bày, bán máy móc, thiết bị, vật tư hoặc sản xuất, gia công hàng hóa trên lòng đường, vỉa hè. Như vậy, bán hàng rong nhỏ lẻ lưu động thì chỉ bị phạt nhẹ (200-250 nghìn) khi vi phạm khu vực cấm, nhưng nếu biến tướng thành chiếm vỉa hè kinh doanh quy mô thì sẽ bị phạt nặng hơn.

Lưu ý: Việc cấm bán hàng rong chỉ áp dụng ở những nơi có biển hoặc quy định cấm. Các địa phương thường ban hành danh mục tuyến đường, khu vực cấm bán hàng rong (như khu trung tâm, khu di tích, bệnh viện, trường học...). Nếu bán rong ở khu vực không có biển cấm, không lấn chiếm vỉa hè, lòng đường và không gây mất trật tự an toàn giao thông, thì về nguyên tắc không bị phạt. Tuy vậy, trong thực tế, lực lượng trật tự đô thị vẫn có thể nhắc nhở hoặc xử lý nếu việc tụ tập bán hàng gây cản trở giao thông, mất vệ sinh chung.

Các rủi ro và bất cập người bán hàng rong thường gặp

Mặc dù không phải đăng ký kinh doanh, người bán hàng rong vẫn phải đối mặt với nhiều rủi ro và bất cập trong quá trình mưu sinh, do tính chất hoạt động không chính thức và thường xuyên vi phạm trật tự đô thị. Dưới đây là một số rủi ro phổ biến:

• Bị tịch thu hàng hóa, phương tiện: Khi ra quân dẹp trật tự vỉa hè, lực lượng chức năng địa phương đôi khi thu giữ hàng hóa, xe đẩy, dụng cụ bán hàng rong của người vi phạm. Pháp luật hiện hành thực ra không quy định tịch thu hàng hóa đối với hành vi bán rong trên vỉa hè (Nghị định 168/2024 chỉ phạt tiền, không có hình thức tịch thu). Tuy nhiên, trên thực tế, một số địa phương vẫn áp dụng biện pháp tạm giữ phương tiện, tang vật để răn đe, đặc biệt với người bán rong từ nơi khác đến cố tình vi phạm nhiều lần.

• Bị xử phạt nhiều lần nếu vi phạm địa bàn cấm bán hàng rong: Do mưu sinh, nhiều người bán rong vẫn lén lút quay lại địa điểm cấm bán hàng rong dù đã bị phạt trước đó. Hậu quả là họ có thể bị xử phạt hành chính lặp đi lặp lại, thậm chí tăng nặng nếu cố tình tái phạm nhiều lần. Có trường hợp người bán hàng rong bị phạt tiền và tịch thu xe, hôm sau mua xe khác bán tiếp rồi lại bị phạt. Điều này dẫn đến thiệt hại kinh tế tích lũy (đóng phạt nhiều lần), và tạo tâm lý bất an, luôn phải canh chừng lực lượng chức năng, ảnh hưởng đến cuộc sống của người bán hàng rong.

• Khó tiếp cận chính sách hỗ trợ, vay vốn do không có đăng ký kinh doanh: Người bán hàng rong thuộc nhóm lao động phi chính thức, nên khi Nhà nước có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, hộ kinh doanh (ví dụ gói hỗ trợ COVID-19, chương trình vay ưu đãi cho hộ sản xuất kinh doanh…), họ thường không đủ điều kiện để hưởng. Chẳng hạn, trong đợt dịch COVID-19, một số địa phương chỉ hỗ trợ tiền cho hộ kinh doanh có đăng ký bị ảnh hưởng, hoặc yêu cầu xác nhận tạm ngừng kinh doanh mới được trợ cấp – điều mà người bán rong không chứng minh được do họ không đăng ký kinh doanh.

• Không có bảo hiểm hoặc cơ chế pháp lý bảo vệ khi gặp sự cố: Làm nghề bán rong đồng nghĩa với việc không có bảo hiểm lao động, không có bảo hiểm xã hội do không thuộc doanh nghiệp hay hộ kinh doanh chính thức. Nếu người bán rong bị tai nạn, ốm đau trong quá trình lao động, họ không được bồi thường hay trợ cấp từ bất kỳ tổ chức nào. Họ cũng không có hợp đồng lao động hay công đoàn bảo vệ quyền lợi như người lao động chính thức. Ngoài ra, khi xảy ra tranh chấp hoặc sự cố pháp lý (ví dụ bị khách hàng vu oan, bị trấn lột, quỵt tiền), người bán rong thường yếu thế vì hoạt động của họ không có đăng ký, hóa đơn chứng từ. Việc khiếu nại, tố cáo cũng khó khăn do kinh doanh không giấy phép, dễ bị quy kết vi phạm trước.

Giải pháp cho người bán hàng rong - hợp pháp hóa hoạt động kinh doanh

Để giảm thiểu rủi ro và dần hợp pháp hóa việc kinh doanh của mình, người bán hàng rong có thể cân nhắc một số giải pháp sau:

• Cân nhắc đăng ký hộ kinh doanh cá thể nếu đủ điều kiện: Nếu việc buôn bán đã mang lại thu nhập ổn định, quy mô tương đối hoặc có kế hoạch kinh doanh lâu dài, người bán hàng rong nên đăng ký hộ kinh doanh. Việc này giúp hoạt động kinh doanh được pháp luật công nhận, người bán có tư cách pháp lý rõ ràng, từ đó dễ dàng vay vốn, mở rộng kinh doanh và được bảo vệ quyền lợi hơn. Hộ kinh doanh có thể hoạt động linh hoạt và nộp thuế khoán đơn giản nếu doanh thu trên 100 triệu/năm. Có giấy phép giúp tránh bị làm khó, được tham gia các chương trình hỗ trợ hộ kinh doanh của Nhà nước.

• Xin phép kinh doanh lưu động nếu địa phương có quy định hỗ trợ: Một số địa phương lớn (như TP. HCM, Hà Nội) đã có sáng kiến tạo khu vực kinh doanh cho người bán hàng rong. Người bán hàng rong nên tìm hiểu xem địa phương mình có chính sách cấp phép kinh doanh lưu động hoặc điểm bán hàng cố định tạm thời nào cho hộ nghèo, hộ khó khăn hay không. Nếu có, hãy đăng ký tham gia để vừa được buôn bán hợp pháp, vừa ổn định hơn. Trường hợp địa phương chưa có mô hình này, người bán có thể kiến nghị thông qua các hội, đoàn thể địa phương để xem xét khả năng hỗ trợ sinh kế cho mình.

• Tuân thủ khu vực cho phép bán hàng, tránh địa bàn cấm theo quy định của UBND: Mỗi xã, phường thường có quy định cụ thể về các tuyến đường, khu vực cấm bán hàng rong. Người bán hàng rong cần chủ động hỏi chính quyền phường/xã về nơi được phép bán (nhiều nơi cho bán ở ngõ hẻm, chợ tạm, v.v.) và nơi cấm. Tuyệt đối tránh những địa điểm “nhạy cảm” như trước cổng trường, bệnh viện, di tích lịch sử, trục đường lớn có nhiều phương tiện.... Chấp hành đúng địa bàn quy định sẽ giảm nguy cơ bị kiểm tra, xử phạt. Ngoài ra, nếu bị nhắc nhở di dời, người bán nên hợp tác di chuyển ngay, không cố tình chống đối hay xích mích với lực lượng chức năng để tránh bị xử lý nặng hơn. Việc kinh doanh đúng nơi, đúng giờ cho phép sẽ giúp hoạt động bán rong dần đi vào trật tự và ít rủi ro hơn.

Người bán hàng rong cần tuân thủ các khu vực cho phép bán hàng

LH Legal – Đồng hành pháp lý cho người kinh doanh nhỏ lẻ, hàng rong

Hoạt động kinh doanh nhỏ lẻ như bán hàng rong tuy giản dị nhưng lại ẩn chứa nhiều vấn đề pháp lý phức tạp. Hiểu được điều đó, LH Legal luôn sẵn sàng đồng hành pháp lý cùng người kinh doanh nhỏ lẻ, bán hàng rong. Chúng tôi có đội ngũ luật sư và chuyên viên am hiểu pháp luật doanh nghiệp, lao động, thuế... sẽ tư vấn tận tình để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của quý khách.

LH Legal hỗ trợ người bán hàng rong trong nhiều khía cạnh pháp lý, bao gồm: Tư vấn rõ về quy định đăng ký hộ kinh doanh, điều kiện kinh doanh đối với mặt hàng cụ thể; hỗ trợ chuẩn bị hồ sơ đăng ký kinh doanh khi khách hàng muốn hợp pháp hóa hoạt động buôn bán; Tư vấn về thuế, lệ phí để khách hàng tuân thủ đúng mà không bị phạt cũng như bảo vệ khách hàng trong trường hợp xảy ra tranh chấp hoặc bị xử phạt vi phạm. Chúng tôi thấu hiểu hoàn cảnh của người kinh doanh nhỏ lẻ và sẽ đưa ra giải pháp linh hoạt, chi phí phù hợp nhất.

Với phương châm “Chính trực và công bằng”, LH Legal tin rằng mọi cá nhân kinh doanh dù nhỏ cũng xứng đáng được tư vấn và bảo vệ pháp lý chu đáo. Nếu bạn đang buôn bán hàng rong và cần hỗ trợ về pháp luật, đừng ngần ngại liên hệ LH Legal – chúng tôi sẽ giúp bạn an tâm mưu sinh, tuân thủ đúng pháp luật và hướng tới sự ổn định, phát triển bền vững cho công việc kinh doanh của mình.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 12A Nguyễn Đình Chiểu, Phường Tân Định, Thành phố Hồ Chí Minh (Phường Đa Kao, Quận 1 cũ)

Chi nhánh Nha Trang: 144 Hoàng Hoa Thám, phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà (Phường Lộc Thọ, Thành phố Nha Trang cũ)

Theo dõi Công ty Luật LH Legal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LH Legal

Youtube: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LH Legal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự

Kênh Zalo OA

Hồ sơ năng lực LH Legal