>>> Bảo lãnh vay vốn là gì? Quy định pháp luật và những điều cần biết

>>> Xử lý tài sản bảo đảm khi bảo lãnh vay vốn: Rủi ro và lưu ý pháp lý

Câu hỏi:

Người dưới 18 tuổi có được vay vốn ngân hàng không?

Theo Điều 7 Thông tư 39/2016/TT-NHNN (được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 12/2024/TT-NHNN):

“Điều 7. Điều kiện vay vốn

Tổ chức tín dụng xem xét, quyết định cho vay khi khách hàng có đủ các điều kiện sau đây:

1. Khách hàng là pháp nhân có năng lực pháp luật dân sự theo quy định của pháp luật. Khách hàng là cá nhân từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của pháp luật hoặc từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật.”

Như vậy, cá nhân từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi có thể vay vốn ngân hàng nếu không bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật. Điều này có nghĩa là người dưới 18 tuổi vẫn có thể vay vốn ngân hàng nếu đáp ứng đủ các điều kiện pháp lý và tài chính cần thiết. ​

Điều kiện vay vốn với người chưa đủ 18 tuổi

Căn cứ pháp lý

Theo quy định tại Điều 7 TT 39/2016/TT-NHNN (được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 12/2024/TT-NHNN):

“Điều 7. Điều kiện vay vốn

Tổ chức tín dụng xem xét, quyết định cho vay khi khách hàng có đủ các điều kiện sau đây:

1. Khách hàng là pháp nhân có năng lực pháp luật dân sự theo quy định của pháp luật. Khách hàng là cá nhân từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy định của pháp luật hoặc từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự theo quy định của pháp luật.

2. Nhu cầu vay vốn để sử dụng vào mục đích hợp pháp.

3. Có phương án sử dụng vốn khả thi.

4. Có khả năng tài chính để trả nợ.”. 

Trong đó, “Có phương án sử dụng vốn khả thi” được sửa đổi, bổ sung tại khoản 3 Điều 1 TT 12/2024/TT-NHNN: 

“3. Có phương án sử dụng vốn khả thi. Điều kiện này không bắt buộc đối với khoản cho vay có mức giá trị nhỏ.”.

Điều kiện vay đối với người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi

Người từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi vẫn có thể được ngân hàng xem xét cho vay nếu đáp ứng đủ các điều kiện sau:

1. Năng lực hành vi dân sự:

Căn cứ khoản 2 Điều 21 Bộ luật Dân sự 2015, người từ 15 đến dưới 18 tuổi có năng lực hành vi dân sự đầy đủ nếu:

• Không bị mất năng lực hành vi dân sự,

• Không bị hạn chế năng lực hành vi dân sự,

• Không thuộc trường hợp “người có khó khăn trong nhận thức, làm chủ hành vi”.

2. Mục đích vay vốn hợp pháp

Khoản vay phải phục vụ mục đích hợp pháp như:

• Chi phí học tập,

• Khám chữa bệnh,

• Nhu cầu tiêu dùng chính đáng khác.

Không được sử dụng vốn vay cho các mục đích bị cấm tại Điều 8 Thông tư 39/2016/TT-NHNN, được sửa đổi, bổ sung bởi Thông tư 06/2023/TT-NHNN (như: đầu tư chứng khoán, kinh doanh bất động sản, góp vốn…).

3. Phương án sử dụng vốn khả thi

Người vay phải có kế hoạch sử dụng vốn cụ thể, hợp lý và có tính khả thi. Tuy nhiên, nếu khoản vay có giá trị nhỏ, ngân hàng có thể không yêu cầu điều kiện này (theo Thông tư 12/2024/TT-NHNN).

4. Khả năng tài chính để trả nợ

Phải chứng minh khả năng trả nợ, thông qua:

• Thu nhập ổn định (nếu có),

• Tài sản bảo đảm (nếu có),

• Hoặc có người đại diện/bảo lãnh chịu trách nhiệm trả nợ.

5. Những nhu cầu vốn không được cho vay

Theo Thông tư 39/2016/TT-NHNN (sửa đổi bởi Thông tư 06/2023), ngân hàng không cho vay đối với các nhu cầu sử dụng vốn vào hoạt động bị pháp luật cấm như: đầu tư, kinh doanh ngành nghề bị cấm; mua vàng miếng; thanh toán cho các giao dịch trái pháp luật; mua hàng hóa, dịch vụ thuộc ngành nghề cấm đầu tư. Từ 1/9/2023, ngân hàng cũng không cho vay để mua bất động sản nếu người vay không có kế hoạch sử dụng hoặc khai thác bất động sản đó, nhằm ngăn chặn đầu cơ và đảm bảo vốn tín dụng được dùng đúng mục đích.

6. Giá trị khoản vay ít

Theo Thông tư 12/2024/TT-NHNN, với các khoản vay giá trị nhỏ, khách hàng không bắt buộc phải có phương án sử dụng vốn khả thi. Tuy nhiên, pháp luật không quy định cụ thể mức “nhỏ” là bao nhiêu. Trên thực tế, nhiều ngân hàng xem khoản vay dưới 30 triệu đồng (vay tiêu dùng cá nhân) là khoản nhỏ, tùy chính sách từng nơi. Dù không cần lập phương án sử dụng vốn, người vay vẫn phải chứng minh khả năng trả nợ và đáp ứng đầy đủ điều kiện vay theo quy định.

Lưu ý khi người dưới 18 tuổi vay tiền mua tài sản như nhà, xe…

Theo khoản 4 Điều 21 Bộ luật Dân sự 2015, người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi khi xác lập giao dịch liên quan đến bất động sản, động sản phải đăng ký (như mua nhà, ô tô…) thì cần có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật, thường là cha mẹ. Ví dụ, nếu một người 16 tuổi vay tiền mua nhà và được cha mẹ đồng ý ký kết hợp đồng vay thì hợp đồng vẫn có giá trị pháp lý. Tuy nhiên, nếu người vay không có khả năng trả nợ, cha mẹ hoặc người đại diện theo pháp luật chỉ phải thực hiện nghĩa vụ trả nợ thay nếu đã cam kết bảo lãnh hoặc đồng ý chịu trách nhiệm trong hợp đồng. Trường hợp không có cam kết, trách nhiệm trả nợ vẫn thuộc về người vay.

Người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi cần có sự đồng ý người đại diện pháp luật khi xác lập giao dịch liên quan đến BĐS

Thực tế áp dụng: Người từ 15 đến dưới 18 tuổi vay vốn ngân hàng có dễ không?

Mặc dù pháp luật cho phép người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi được vay vốn nếu có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và không bị hạn chế, nhưng trên thực tế, phần lớn ngân hàng vẫn từ chối cho nhóm đối tượng này vay.

Nguyên nhân chủ yếu là do lo ngại về tính pháp lý của giao dịch (nhất là với các hợp đồng có giá trị lớn như vay mua nhà, xe…) và khả năng trả nợ thực tế của người vay – vốn thường chưa có thu nhập ổn định. Do đó, dù luật không cấm, nhưng hầu hết các tổ chức tín dụng vẫn yêu cầu người vay phải từ đủ 18 tuổi trở lên để hạn chế rủi ro pháp lý và tài chính.

Có được ưu đãi lãi suất nếu người vay chưa đủ 18 tuổi không?

Theo Điều 13 Thông tư 39/2016/TT-NHNN, lãi suất cho vay được các tổ chức tín dụng và khách hàng thỏa thuận trên cơ sở cung cầu vốn thị trường, nhu cầu vay vốn và mức độ tín nhiệm của khách hàng. Không có quy định nào yêu cầu hoặc khuyến khích việc áp dụng lãi suất ưu đãi đặc biệt cho người vay dưới 18 tuổi. Do đó, việc có được hưởng lãi suất ưu đãi hay không phụ thuộc vào chính sách của từng ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng và thường không có sự phân biệt đặc biệt đối với người dưới 18 tuổi. ​

Rủi ro pháp lý và vấn đề phát sinh khi người dưới 18 tuổi vay vốn

Mặc dù Bộ luật Dân sự 2015 cho phép người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi được xác lập giao dịch vay vốn nếu không bị mất hoặc hạn chế năng lực hành vi dân sự, nhưng trên thực tế, việc vay vốn của nhóm đối tượng này phát sinh nhiều rủi ro pháp lý và tài chính mà cả người vay, người đại diện và ngân hàng đều cần cân nhắc kỹ lưỡng.

Hợp đồng vay có thể bị vô hiệu do vi phạm quy định pháp luật

Theo khoản 4 Điều 21 BLDS 2015, người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi chỉ được tự mình thực hiện các giao dịch phù hợp với nhu cầu sinh hoạt hàng ngày. Nếu giao dịch vay liên quan đến các khoản lớn như mua bất động sản, ô tô, xe máy, hoặc vay để kinh doanh, thì phải có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật.

Trường hợp không có sự đồng ý này, hợp đồng vay có thể bị tòa án tuyên vô hiệu do vi phạm điều kiện chủ thể, theo Điều 117 và Điều 122 BLDS 2015. Khi đó, ngân hàng phải thu hồi khoản vay, người vay và người đại diện phải hoàn trả số tiền đã nhận, và có thể phát sinh trách nhiệm bồi thường nếu gây thiệt hại (Điều 131 BLDS).

Ví dụ: Một người 16 tuổi tự vay vốn mua ô tô để chạy dịch vụ, không có sự đồng ý bằng văn bản của cha mẹ. Hợp đồng này có thể bị tuyên vô hiệu vì vượt quá nhu cầu sinh hoạt thông thường.

Mất khả năng trả nợ do thiếu kinh nghiệm và thu nhập ổn định

Người dưới 18 tuổi thường chưa có công việc hoặc thu nhập ổn định, chưa đủ kỹ năng quản lý tài chính, dễ dẫn đến việc sử dụng vốn sai mục đích, tiêu xài không kiểm soát. Điều này làm tăng rủi ro vỡ nợ, ảnh hưởng đến ngân hàng và gây áp lực lên gia đình người vay.

Khó xử lý tài sản bảo đảm

Trong nhiều trường hợp, để được vay vốn, người vay cần có tài sản bảo đảm (như nhà đất, ô tô…). Tuy nhiên, theo Điều 562 và 564 BLDS 2015, người từ đủ 15 đến dưới 18 tuổi không có toàn quyền định đoạt tài sản nếu tài sản đó thuộc quyền quản lý của cha mẹ hoặc người giám hộ. Việc thế chấp hoặc xử lý tài sản bảo đảm cần có sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật.

Ngân hàng có thể gặp khó khăn trong việc xử lý tài sản nếu có tranh chấp với người đại diện, hoặc nếu hợp đồng bảo đảm không hợp lệ do vi phạm điều kiện chủ thể.

Khả năng chịu trách nhiệm pháp lý hạn chế

Người dưới 18 tuổi chịu trách nhiệm dân sự theo độ tuổi, tuy nhiên trong giao dịch vay vốn, nếu họ không đủ khả năng trả nợ, người đại diện theo pháp luật hoặc người bảo lãnh (thường là cha mẹ) có thể phải gánh trách nhiệm tài chính thay con, đặc biệt nếu đã ký xác nhận đồng ý khoản vay.

Trường hợp không có sự đồng ý từ đầu, người đại diện có quyền không thực hiện nghĩa vụ thay, và hợp đồng có nguy cơ bị tuyên vô hiệu.

Vi phạm hợp đồng và hậu quả pháp lý

Nếu người vay không trả nợ đúng hạn, hoặc sử dụng tiền vào mục đích trái pháp luật, ngân hàng có quyền khởi kiện và thu hồi khoản vay. Tuy nhiên, nếu hợp đồng bị xem là không phù hợp với quy định pháp luật (vô hiệu), thì thủ tục khởi kiện và thi hành sẽ kéo dài và phức tạp, ảnh hưởng đến hiệu quả tín dụng.

Tranh chấp pháp lý với người đại diện theo pháp luật

Cha mẹ hoặc người giám hộ có thể khởi kiện yêu cầu tuyên hợp đồng vay vô hiệu, từ chối thực hiện nghĩa vụ thay, đặc biệt nếu không được hỏi ý kiến hoặc không ký xác nhận từ đầu. Tranh chấp này ảnh hưởng trực tiếp đến việc thu hồi khoản vay của ngân hàng và có thể gây thiệt hại cho các bên.

Lưu ý cho ngân hàng, tổ chức tín dụng

Dù pháp luật không cấm tuyệt đối việc cho người từ 15 đến dưới 18 tuổi vay vốn, nhưng để giảm thiểu rủi ro pháp lý, ngân hàng cần:

• Xác minh độ tuổi, năng lực hành vi dân sự của người vay.

• Yêu cầu người đại diện theo pháp luật ký xác nhận rõ ràng, nhất là với các khoản vay liên quan đến tài sản đăng ký hoặc đầu tư dài hạn.

• Đánh giá khả năng trả nợ, nguồn thu nhập của người vay (nếu có).

• Soạn thảo hợp đồng rõ ràng, chi tiết về mục đích vay, trách nhiệm pháp lý của các bên.

Việc người dưới 18 tuổi vay vốn là trường hợp pháp luật cho phép nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu không tuân thủ đúng quy định. Cả người vay và ngân hàng cần hiểu rõ quyền, nghĩa vụ và hậu quả pháp lý để có quyết định phù hợp. Gia đình cũng nên cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đồng ý cho con tham gia vào các giao dịch tài chính, đặc biệt là những khoản vay lớn, liên quan đến tài sản giá trị cao.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Xuân Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh (Địa chỉ cũ: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM)

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Nam Nha Trang, Tỉnh Khánh Thuận (Địa chỉ cũ: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang)

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự

Kênh Zalo OA

Hồ sơ năng lực LHLegal