>>> Nghĩa vụ của ngân hàng khi xử lý tài sản bảo đảm

>>> Quy định về thế chấp bất động sản và việc xử lý tài sản thế chấp trong hợp đồng tín dụng

Ngân hàng thương mại muốn quyền thu giữ tài sản không cần thỏa thuận

Hiện nay, một số ngân hàng thương mại kiến nghị được quyền thu giữ tài sản đảm bảo ngay cả khi không có thỏa thuận trước với bên bảo đảm, nhằm tháo gỡ khó khăn trong việc xử lý nợ xấu. Tuy nhiên, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) khẳng định quy định yêu cầu phải có thỏa thuận là cần thiết để đảm bảo sự cân bằng quyền lợi giữa bên cho vay và bên bảo đảm hoặc bên đi vay, đồng thời tuân thủ các nguyên tắc pháp lý cơ bản.

Theo phản ánh từ các ngân hàng thương mại, kể từ khi Nghị quyết 42/2017/QH14 hết hiệu lực, việc xử lý nợ xấu gặp nhiều trở ngại do các tổ chức tín dụng (TCTD) không còn quyền tự động thu giữ tài sản đảm bảo như trước đây. Để giải quyết vấn đề này, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Thống đốc NHNN khẩn trương xây dựng hồ sơ luật hóa Nghị quyết 42, dự kiến trình Quốc hội xem xét tại kỳ họp tháng 5/2025. Trong bối cảnh đó, NHNN đã công bố dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Các tổ chức tín dụng, trong đó đề xuất các điều kiện cụ thể để TCTD được thu giữ tài sản đảm bảo. Một trong những điều kiện quan trọng là: “Tại hợp đồng bảo đảm hoặc văn bản khác phải có thỏa thuận về việc bên bảo đảm đồng ý cho bên nhận bảo đảm quyền thu giữ tài sản đảm bảo của khoản nợ xấu khi cần xử lý theo quy định pháp luật.”

Quan điểm của ngân hàng: Yêu cầu thỏa thuận gây khó khăn thực tế

Dẫu vậy, nhiều ngân hàng cho rằng quy định này gây khó khăn trong thực tế. Đại diện MB chỉ ra rằng, phần lớn các hợp đồng bảo đảm ký kết trước đây không ghi nhận điều khoản về quyền thu giữ tài sản, bởi tại thời điểm đó, Nghị định 163/2006/NĐ-CP và Bộ luật Dân sự 2015 không quy định cụ thể về quyền này. Để đáp ứng điều kiện của dự thảo, các TCTD buộc phải đàm phán bổ sung hợp đồng với khách hàng, nhưng thực tế cho thấy khách hàng thường không hợp tác. Tương tự, Vietcombank nhận định rằng việc yêu cầu thỏa thuận bổ sung là không khả thi do sự thiếu thiện chí từ phía khách hàng, khiến các TCTD khó thực hiện quyền thu giữ. Trong khi đó, VietinBank đề xuất linh hoạt hơn, cho phép thỏa thuận về quyền thu giữ được ghi nhận không chỉ trong hợp đồng bảo đảm mà còn trong các văn bản khác, nhằm tạo thuận lợi cho cả hai bên.

Phản hồi các ý kiến trên, NHNN nhấn mạnh rằng quyền tài sản của cá nhân, tổ chức được Hiến pháp và Bộ luật Dân sự bảo vệ, đồng thời quyền đòi nợ của bên cho vay cũng là quyền hợp pháp. Tuy nhiên, việc thực hiện quyền đòi nợ cần tuân thủ quy định pháp luật và dựa trên sự thỏa thuận tự nguyện giữa các bên khi giao kết hợp đồng. NHNN lập luận rằng quy định yêu cầu thỏa thuận trước không chỉ áp dụng cho các hợp đồng cũ mà còn hướng đến các hợp đồng trong tương lai, giúp các bên minh bạch về quyền và nghĩa vụ, tránh tranh chấp phát sinh. “Quy định này đảm bảo nguyên tắc tự do thỏa thuận trong giao kết hợp đồng, đồng thời cân bằng lợi ích giữa bên cho vay và bên bảo đảm,” NHNN khẳng định.

NHNN khẳng định quy định thỏa thuận trước giúp minh bạch quyền, nghĩa vụ giữa các bên, hạn chế tranh chấp và đảm bảo cân bằng lợi ích

Tranh cãi về quy định “không vi phạm điều cấm của pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội”

Bên cạnh đó, dự thảo cũng đặt ra yêu cầu: “Trong quá trình thu giữ tài sản đảm bảo, TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, tổ chức mua bán, xử lý nợ hoặc tổ chức được ủy quyền không được áp dụng các biện pháp vi phạm điều cấm của pháp luật hoặc trái đạo đức xã hội.” Điều này lại khiến một số ngân hàng băn khoăn. SHB đề nghị NHNN làm rõ các biện pháp bị cấm, nhằm tránh rủi ro pháp lý khi triển khai. Trong khi đó, VPBank kiến nghị bỏ cụm từ “trái đạo đức xã hội” vì cho rằng khái niệm này tuy được định nghĩa trong Bộ luật Dân sự nhưng mang tính chủ quan, khó áp dụng, có thể hạn chế quyền thu giữ tài sản của TCTD. VPBank lập luận: “Nếu quá trình thu giữ không quyết liệt, chủ tài sản sẽ tiếp tục chống đối, làm giảm hiệu quả xử lý nợ xấu.”

Tuy nhiên, NHNN giữ quan điểm rằng “không vi phạm điều cấm của pháp luật và trái đạo đức xã hội” là nguyên tắc nền tảng của pháp luật dân sự, không thể bỏ qua. Cơ quan này không chấp thuận các kiến nghị sửa đổi và khẳng định rằng quyền thu giữ tài sản đảm bảo chỉ được thực hiện khi có thỏa thuận rõ ràng giữa các bên. Điều này không chỉ đảm bảo tính hợp pháp mà còn bảo vệ quyền lợi chính đáng của tất cả các bên liên quan, đồng thời tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho việc xử lý nợ xấu trong thời gian tới.

Với đề xuất này, SHB đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung quy định, hướng dẫn cụ thể về các biện pháp mà các TCTD bị cấm thực hiện trong quá trình thu giữ xử lý tài sản đảm bảo

Trong khi đó, VPBank đề xuất bỏ cụm từ “trái đạo đức xã hội”, bởi cho rằng nội dung này mặc dù có định nghĩa trong Bộ luật Dân sự nhưng là nội dung khó xác định, phụ thuộc nhiều vào đánh giá chủ quan, nhiều khả năng ảnh hưởng đến quyền của TCTD khi thực hiện thu giữ tài sản bảo đảm. Do đó, có khả năng hạn chế việc thực hiện quyền thu giữ tài sản bảo đảm trên thực tế và ảnh hưởng đến việc thu hồi, xử lý nợ của các TCTD.

“Nếu quá trình thu giữ, chiếm giữ tài sản bảo đảm không quyết liệt thì chủ tài sản vẫn chống đối và hiệu quả của việc thu giữ, chiếm giữ tài sản sẽ không phát huy”, VPBank cho hay.

NHNN giữ nguyên quan điểm: Quyền thu giữ phải đảm bảo tính hợp pháp

Phản hồi ý kiến này, NHNN lại cho rằng, đây là nguyên tắc cơ bản của pháp luật dân sự, do đó cơ quan này không tiếp thu các kiến nghị nêu trên. Đồng thời phải có thỏa thuận trước, ngân hàng mới được thu giữ tài sản bảo đảm.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự