>>> Quy trình giải quyết một vụ án hình sự

>>> Những điều cần biết về Tạm đình chỉ điều tra, đình chỉ điều tra và phục hồi điều tra

Cơ quan điều tra hình sự là gì?

Theo Điều 4 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015, cơ quan điều tra hình sự là:

“Cơ quan của Công an nhân dân, Quân đội nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân có nhiệm vụ phát hiện tội phạm, thu thập chứng cứ, bắt, giam, giữ, khởi tố, điều tra vụ án hình sự.”

Cụ thể, các cơ quan điều tra được tổ chức như sau:

• Cơ quan điều tra của Công an nhân dân: Gồm Cơ quan Cảnh sát điều tra ở Bộ Công an, Công an cấp tỉnh, huyện.

• Cơ quan điều tra của Quân đội nhân dân: Gồm Cơ quan điều tra hình sự khu vực, cấp quân khu và Trung ương.

• Cơ quan điều tra của Viện kiểm sát nhân dân tối cao: Chỉ điều tra tội phạm xâm phạm hoạt động tư pháp theo Điều 30 Luật tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015.

Các cơ quan này hoạt động theo nguyên tắc tuân thủ Hiến pháp, pháp luật, tôn trọng quyền con người, không được dùng mọi biện pháp trái pháp luật để đạt được kết quả điều tra.

Các hành vi bị nghiêm cấm trong tổ chức và hoạt động điều tra hình sự

Theo Điều 14 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015, những hành vi sau đây bị nghiêm cấm trong hoạt động điều tra hình sự:

“1. Làm sai lệch hồ sơ vụ án; truy cứu trách nhiệm hình sự người không có hành vi phạm tội; không truy cứu trách nhiệm hình sự người có hành vi phạm tội đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự; ra quyết định trái pháp luật; ép buộc người khác làm trái pháp luật; làm lộ bí mật Điều tra vụ án; can thiệp trái pháp luật vào việc Điều tra vụ án hình sự.

2. Bức cung, dùng nhục hình và các hình thức tra tấn hoặc đối xử, trừng phạt tàn bạo, vô nhân đạo, hạ nhục con người hay bất kỳ hình thức nào khác xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

3. Cản trở người bị bắt, người bị tạm giữ, bị can thực hiện quyền tự bào chữa, nhờ luật sư hoặc người khác bào chữa, trợ giúp pháp lý; quyền khiếu nại, tố cáo; quyền được bồi thường thiệt hại về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự.

4. Cản trở người bào chữa, người thực hiện trợ giúp pháp lý thực hiện việc bào chữa, trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật.

5. Chống đối, cản trở hoặc tổ chức, lôi kéo, xúi giục, kích động, cưỡng bức người khác chống đối, cản trở hoạt động Điều tra hình sự; xâm phạm tính mạng, sức khỏe, danh dự, nhân phẩm, tài sản của người thi hành công vụ trong Điều tra hình sự.”

Ngoài ra, theo Điều 8 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, cơ quan điều tra và điều tra viên phải tuân thủ như sau:

Khi tiến hành tố tụng, trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình, cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng phải tôn trọng và bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân; thường xuyên kiểm tra tính hợp pháp và sự cần thiết của những biện pháp đã áp dụng, kịp thời hủy bỏ hoặc thay đổi những biện pháp đó nếu xét thấy có vi phạm pháp luật hoặc không còn cần thiết.

Khi có hành vi vi phạm pháp luật trong điều tra, cơ quan điều tra và cá nhân liên quan có thể bị xử lý theo các chế tài sau:

• Kỷ luật theo Luật Cán bộ công chức, Luật Sĩ quan Công an hoặc Luật Sĩ quan Quân đội;

• Trách nhiệm dân sự nếu gây thiệt hại cho tổ chức, cá nhân (khoản 1 Điều 584 Bộ luật Dân sự năm 2015);

• Trách nhiệm hình sự nếu hành vi cấu thành tội phạm, ví dụ:

  • Tội dùng nhục hình – Điều 373 Bộ luật Hình sự năm 2015;

  • Tội bức cung – Điều 374 BLHS năm 2015;

  • Tội làm sai lệch hồ sơ vụ án – Điều 375 BLHS năm 2015;

  • Tội không truy cứu trách nhiệm hình sự người có tội – Điều 369 BLHS năm 2015

Trách nhiệm pháp lý và nghĩa vụ của cơ quan điều tra hình sự

Nghĩa vụ chung

• Tuân thủ quy định của pháp luật;

• Thực hiện điều tra khách quan, toàn diện, đầy đủ và đúng pháp luật (Điều 85 Bộ luật TTHS năm 2015);

• Báo cáo định kỳ về hoạt động điều tra cho Viện kiểm sát để giám sát.

Căn cứ Điều 8 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 quy định Nhiệm vụ, quyền hạn của Cơ quan Điều tra như sau:

“1. Tiếp nhận, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm và kiến nghị khởi tố.

2. Tiếp nhận hồ sơ vụ án do cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra chuyển giao.

3. Tiến hành Điều tra các tội phạm, áp dụng mọi biện pháp do luật định để phát hiện, xác định tội phạm và người thực hiện hành vi phạm tội; lập hồ sơ, đề nghị truy tố.

4. Tìm ra nguyên nhân, Điều kiện phạm tội và yêu cầu các cơ quan, tổ chức hữu quan áp dụng các biện pháp khắc phục và ngăn ngừa.”

Trách nhiệm pháp lý

Căn cứ quy định tại Điều 12 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 cơ quan, tổ chức và cá nhân trong hoạt động Điều tra hình sự có các trách nhiệm sau:

“1. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có quyền và nghĩa vụ phát hiện, tố giác, báo tin về tội phạm, vụ việc phạm tội, kiến nghị khởi tố; có trách nhiệm thực hiện yêu cầu, quyết định và tạo Điều kiện để Cơ quan Điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra, người có thẩm quyền Điều tra hình sự thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn trong hoạt động Điều tra hình sự.

2. Cơ quan nhà nước có trách nhiệm thông báo ngay cho Cơ quan Điều tra mọi hành vi phạm tội xảy ra trong cơ quan và trong lĩnh vực quản lý của mình; có quyền kiến nghị và gửi tài liệu có liên quan cho Cơ quan Điều tra để xem xét khởi tố đối với người có hành vi phạm tội; thực hiện yêu cầu và tạo Điều kiện để Cơ quan Điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra, người có thẩm quyền Điều tra hình sự thực hiện nhiệm vụ Điều tra.

3. Cơ quan Điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra có trách nhiệm tiếp nhận, xem xét, giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố; thông báo kết quả giải quyết cho cơ quan, tổ chức, cá nhân đã kiến nghị, tố giác, báo tin về tội phạm và phải áp dụng các biện pháp cần thiết để bảo vệ người đã tố giác tội phạm.”

Cơ quan nào được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra?

Căn cứ tại Điều 9 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015 quy định Các cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra như sau:

“1. Các cơ quan của Bộ đội biên phòng được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra gồm có Cục trinh sát biên phòng; Cục phòng, chống ma túy và tội phạm; Đoàn đặc nhiệm phòng, chống ma túy và tội phạm; Bộ chỉ huy Bộ đội biên phòng cấp tỉnh; Ban chỉ huy Biên phòng Cửa khẩu cảng; Đồn biên phòng.

2. Các cơ quan của Hải quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra gồm có Cục Điều tra chống buôn lậu; Cục Kiểm tra sau thông quan; Cục Hải quan tỉnh, liên tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Chi cục Hải quan cửa khẩu.

3. Các cơ quan của Kiểm lâm được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra gồm có Cục Kiểm lâm; Chi cục Kiểm lâm vùng; Chi cục Kiểm lâm cấp tỉnh; Hạt Kiểm lâm.

4. Các cơ quan của lực lượng Cảnh sát biển được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra gồm có Bộ Tư lệnh Cảnh sát biển; Bộ Tư lệnh vùng Cảnh sát biển; Cục Nghiệp vụ và pháp luật; Đoàn đặc nhiệm phòng, chống tội phạm ma túy; Hải đoàn; Hải đội; Đội nghiệp vụ.

5. Các cơ quan của Kiểm ngư được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra gồm có Cục Kiểm ngư, Chi cục Kiểm ngư vùng.

6. Các cơ quan của Công an nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra gồm có Cục Quản lý xuất nhập cảnh; các cục nghiệp vụ an ninh ở Bộ Công an; Phòng Quản lý xuất nhập cảnh; các phòng nghiệp vụ an ninh thuộc Công an tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là Công an cấp tỉnh) và Đội An ninh ở Công an huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là Công an cấp huyện); Cục Cảnh sát giao thông; Cục Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường; Cục Cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao; Phòng Cảnh sát giao thông; Phòng Cảnh sát phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ; Phòng Cảnh sát phòng, chống tội phạm về môi trường; Phòng Cảnh sát phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao; Cảnh sát phòng cháy và chữa cháy tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; Trại giam.

7. Các cơ quan khác trong Quân đội nhân dân được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động Điều tra gồm có Trại giam, đơn vị độc lập cấp trung đoàn và tương đương.”

Ngoài các cơ quan điều tra chuyên trách, pháp luật cũng quy định một số cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, gồm:

• Đồn Công an; (Điều 44 Luật Tổ chức cơ quan điều tra hình sự năm 2015)

• Một số đơn vị trong cơ quan Hải quan, Kiểm lâm, Bộ đội Biên phòng, Cảnh sát biển khi phát hiện hành vi vi phạm hình sự trong lĩnh vực chuyên ngành.

Các cơ quan này có quyền:

• Tiếp nhận, kiểm tra, xác minh tin báo, tố giác tội phạm;

• Lập biên bản bắt người phạm tội quả tang;

• Lập hồ sơ ban đầu và chuyển giao cho cơ quan điều tra có thẩm quyền.

Đồn công an là cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra

Tuy nhiên, các cơ quan này không có quyền khởi tố, điều tra chính thức vụ án mà chỉ hỗ trợ thu thập ban đầu và chuyển giao hồ sơ.

Hoạt động điều tra hình sự là tiền đề quan trọng bảo đảm truy tố và xét xử đúng người, đúng tội và đúng pháp luật. Việc nhận diện rõ các hành vi bị cấm và nâng cao trách nhiệm pháp lý của cơ quan điều tra là bước cần thiết để phòng, chống oan sai, lạm quyền và xâm phạm quyền con người. Để đảm bảo quyền và lợi ích hợp pháp, người dân nên chủ động nắm rõ các quy định pháp luật và liên hệ luật sư LHLegal ngay khi thấy có dấu hiệu sai phạm trong quá trình điều tra.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự