Luật sư công là gì?

Phát biểu đề dẫn tại hội thảo, bà Phạm Thùy Linh (đại diện Cục Bổ trợ tư pháp – Bộ Tư pháp) cho biết, hiện nay pháp luật Việt Nam chưa có quy định rõ ràng về chế định luật sư công – hay còn gọi là luật sư bảo vệ lợi ích công. Đây là một khái niệm mới, cần được nghiên cứu kỹ lưỡng trước khi đề xuất mô hình triển khai phù hợp.

Ba mô hình luật sư công được đề xuất:

• Thành lập hệ thống luật sư công trong cơ quan nhà nước, hoạt động song song với luật sư tư. Có thể chuyển đổi từ đội ngũ pháp chế viên, trợ giúp viên pháp lý hoặc xây dựng mới.

• Thu hút luật sư tư tham gia bảo vệ lợi ích công, thông qua cơ chế, chính sách thu hút phù hợp.

Kết hợp cả hai, vừa thu hút luật sư tư, vừa thành lập văn phòng luật sư công trực thuộc các cơ quan như Bộ Tư pháp, Bộ Công Thương...

Bà Phạm Thùy Linh (đại diện Cục Bổ trợ tư pháp – Bộ Tư pháp) báo cáo dẫn đề tại hội thảo

Thực trạng cần có luật sư bảo vệ lợi ích công

Theo luật sư Lê Hồng Nguyên (Ủy viên Ban Thường vụ Liên đoàn Luật sư Việt Nam), tỷ lệ tham gia của các cơ quan nhà nước trong các vụ án hành chính hiện nay rất thấp, chỉ khoảng hơn 10%. Thậm chí, lãnh đạo thường vắng mặt và ủy quyền cho cấp dưới – thường là chuyên viên – nhưng những người này lại không đủ thẩm quyền hoặc không dám phát biểu.

Bà Nguyễn Thị Phương Ngọc (Phó Giám đốc Sở Tư pháp tỉnh Bình Dương) đồng tình, cho rằng trong các vụ tranh chấp đất đai, đầu tư… sự tham gia của luật sư công sẽ giúp bảo vệ hiệu quả hơn lợi ích của nhà nước.

Tuy nhiên, bà Ngọc cũng chỉ ra rằng tại Bình Dương, số luật sư tham gia bảo vệ lợi ích công hiện còn rất ít, chưa tương xứng với nhu cầu thực tế. Nguyên nhân là thiếu cơ chế đặc thù và kinh phí chi trả phù hợp.

Quan điểm không đồng tình với mô hình luật sư công

Luật sư Hà Hải (Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP.HCM) không ủng hộ việc thành lập chế định luật sư công. Theo ông, hiện nay đã có các luật sư tham gia trợ giúp pháp lý, bảo vệ người yếu thế, tham gia án chỉ định... Đây chính là một hình thức "luật sư công".

Ông Hải cho rằng nhà nước chỉ cần điều chỉnh chính sách để khuyến khích các luật sư hiện hành tham gia bảo vệ lợi ích công thay vì thành lập bộ máy mới. Việc này sẽ:

• Không vi phạm nguyên tắc độc lập của nghề luật sư

• Không tốn ngân sách để xây dựng hệ thống mới

• Không cần sửa đổi luật

Thay vào đó, Bộ Tư pháp nên xây dựng cơ chế, chính sách mời luật sư tham gia vụ việc cho nhà nước, thay vì phân biệt luật sư công và luật sư tư.

Luật sư tư vẫn có thể đảm đương vai trò bảo vệ lợi ích công

Luật sư Phan Thông Anh (Đoàn Luật sư tỉnh Bình Phước) cũng không ủng hộ việc phân chia luật sư công và luật sư tư. Ông lựa chọn mô hình 2 - thu hút luật sư tư qua hợp đồng.

Theo ông Anh, nhà nước hoàn toàn có thể ký hợp đồng dịch vụ pháp lý với các luật sư tư nhân để tham gia vào:

• Tư vấn pháp lý cho các dự án ODA

• Bảo vệ cơ quan nhà nước trong các vụ án hành chính

• Giải quyết tranh chấp quốc tế

• Tư vấn, trợ giúp pháp lý...

Hoạt động này có thể được quản lý bởi Sở Tư pháp các địa phương, đảm bảo tính minh bạch và hiệu quả.