Nợ xấu gia tăng nhanh chóng sau khi Nghị quyết 42 hết hiệu lực

Theo số liệu từ Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam, tính đến cuối năm 2024, tổng nợ xấu trong hệ thống các TCTD đã vượt 1 triệu tỷ đồng. Chỉ trong 2 tháng đầu năm 2025, con số này tăng thêm khoảng 34.000 tỷ đồng, trong khi khả năng xử lý nợ chỉ đạt khoảng 15.000 tỷ đồng.

Tiến sĩ Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Việt Nam cho biết: Với tổng dư nợ tín dụng toàn nền kinh tế khoảng 16 triệu tỷ đồng, nếu tỷ lệ nợ xấu rơi vào khoảng 6-7% thì có đến hơn 1 triệu tỷ đồng bị "đóng băng" - tương đương gần 40 tỷ USD. Điều đáng lo ngại là phần tài sản thế chấp gắn liền cũng không thể khai thác do vướng mắc pháp lý, khiến dòng vốn bị nghẽn kép - vừa không thu hồi được tiền, vừa không tận dụng được tài sản.

Rào cản pháp lý và tâm lý chây ỳ của người vay

Việc Nghị quyết 42 hết hiệu lực kéo theo nhiều hệ lụy: quá trình xử lý tài sản bảo đảm trở nên khó khăn, người vay có xu hướng chây ỳ, thậm chí kêu gọi "bùng nợ" trong một số hội nhóm. Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam - ông Nguyễn Quốc Hùng - cho rằng: “Bảo vệ quyền lợi người dân là đúng, nhưng không thể bảo vệ cái sai. Người vay phải có trách nhiệm trả nợ đúng cam kết.”

Thực tế, một số người vay nhầm tưởng rằng đang vay “tiền của ngân hàng”, trong khi đây chính là tiền của người gửi tiết kiệm. Việc không tuân thủ nghĩa vụ trả nợ không chỉ gây rủi ro cho ngân hàng, mà còn ảnh hưởng đến niềm tin toàn hệ thống tài chính - ngân hàng.

Cần sớm luật hóa quyền thu giữ tài sản để tăng tính răn đe

Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước xây dựng hồ sơ pháp lý nhằm luật hóa các nội dung thiết yếu từ Nghị quyết 42 vào Luật Các Tổ chức tín dụng (TCTD) sửa đổi. Tại phiên họp lần thứ 44 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các ý kiến đều đồng thuận với đề xuất này.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc nhấn mạnh: "Nếu người vay không trả được nợ, thì tài sản thế chấp phải bị thu giữ. Không có cơ chế này, ngân hàng sẽ không dám cho vay, còn người vay không có động lực trả nợ." Tuy nhiên, hiện nay việc xử lý tài sản bảo đảm vẫn gặp nhiều khó khăn do liên quan đến nhiều luật khác nhau.

Tiến sĩ Lê Duy Bình bổ sung: Tại nhiều quốc gia, quyền thu giữ tài sản đã được thể chế hóa rõ ràng. Khi người vay vi phạm hợp đồng, quyền thu giữ được thực thi hiệu quả thông qua tòa án hoặc các cơ chế tư pháp. Việt Nam cần sớm luật hóa quyền này để bảo vệ lợi ích hợp pháp của ngân hàng, người gửi tiền và cổ đông - những chủ thể đang góp phần vận hành nền kinh tế thông qua tín dụng.

Luật Các TCTD sửa đổi: Chưa đủ, cần tiến tới ban hành luật riêng về xử lý nợ xấu

Theo luật sư Trương Thanh Đức - Giám đốc điều hành Công ty Luật ANVI: Việc đưa các quy định xử lý nợ xấu vào Luật Các TCTD sửa đổi là bước đi hợp lý trước mắt. Tuy nhiên, về lâu dài, Việt Nam cần xây dựng một luật riêng về xử lý nợ xấu, với các quy định cụ thể, đồng bộ và thống nhất để tăng tính hiệu quả trong quản lý.

Trong bối cảnh nền kinh tế cần được “tiếp máu” bằng dòng vốn hiệu quả, thì việc hoàn thiện pháp lý về xử lý nợ xấu là nhiệm vụ cấp bách. Không chỉ góp phần giải phóng nguồn vốn bị "đóng băng", việc này còn tạo động lực cho cả hệ thống tín dụng phát triển lành mạnh, minh bạch và bền vững hơn.