Nghĩa vụ của ngân hàng khi xử lý tài sản bảo đảm

>>> Bên mua hàng vi phạm nghĩa vụ trả nợ làm cách nào để đòi?

>>> Quy định về thế chấp bất động sản và việc xử lý tài sản thế chấp trong hợp đồng tín dụng

Quy định pháp luật về nghĩa vụ thông báo của ngân hàng khi xử lý tài sản bảo đảm

Đến hạn trả nợ, nếu bên vay không trả được toàn bộ hoặc một phần nợ vay thì ngân hàng có quyền xử lý tài sản bảo đảm hoặc yêu cầu cơ quan nhà nước có thẩm quyền xử lý tài sản đảm bảo theo quy định tại Điều 299 Bộ luật Dân sự 2015, cụ thể: “Điều 299. Các trường hợp xử lý tài sản bảo đảm:

"1. Đến hạn thực hiện nghĩa vụ được bảo đảm mà bên có nghĩa vụ không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.”. 

Như vậy, ngân hàng được phép xử lý tài sản bảo đảm của bên vay/bên bảo đảm để thu hồi vốn vay. 

Trước khi xử lý tài sản bảo đảm, ngân hàng phải thực hiện nghĩa vụ thông báo cho bên có tài sản bảo đảm theo quy định tại Điều 300 Bộ luật Dân sự 2015 như sau:

“Điều 300. Thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm:

1. Trước khi xử lý tài sản bảo đảm, bên nhận bảo đảm phải thông báo bằng văn bản trong một thời hạn hợp lý về việc xử lý tài sản bảo đảm cho bên bảo đảm và các bên cùng nhận bảo đảm khác.

Đối với tài sản bảo đảm có nguy cơ bị hư hỏng dẫn đến bị giảm sút giá trị hoặc mất toàn bộ giá trị thì bên nhận bảo đảm có quyền xử lý ngay, đồng thời phải thông báo cho bên bảo đảm và các bên nhận bảo đảm khác về việc xử lý tài sản đó.”

Theo quy định trên khi xử lý tài sản bảo đảm của bên vay/bên bảo đảm, Ngân hàng phải thực hiện nghĩa vụ thông báo trong một thời hạn hợp lý cho bên vay và các bên cùng nhận bảo đảm khác, quy định này giúp bảo vệ tốt quyền lợi của các bên liên quan, trong đó có ngân hàng và các bên cùng nhận bảo đảm khác. Nghĩa vụ thông báo xử lý tài sản bảo đảm và phương thức thực hiện việc thông báo được quy định cụ thể tại Điều 51 Nghị định 21/2021/NĐ-CP quy định thi hành Bộ luật Dân sự về bảo đảm thực hiện nghĩa vụ.

Như vậy, theo quy định của Bộ luật dân sự 2015 và Nghị định 21/2021/NĐ-CP, ngân hàng trước khi xử lý tài sản bảo đảm cần thực hiện nghĩa vụ thông báo của mình để đảm bảo việc xử lý tài sản bảo đảm hợp pháp và hạn chế rủi ro pháp lý phát sinh. 

Trường hợp vi phạm nghĩa vụ thông báo và hậu quả pháp lý

Vậy, nếu ngân hàng vi phạm nghĩa vụ thông báo trước khi xử lý tài sản bảo đảm thì hậu quả pháp lý sẽ ra sao? Thực tế có không ít  trường hợp ngân hàng không thực hiện nghĩa vụ thông báo khi xử lý tài sản bảo đảm cho bên vay, bên bảo đảm. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến các chủ thể còn lại trong quan hệ cấp tín dụng nói chung và quan hệ bảo đảm nghĩa vụ nói riêng. Cụ thể, nếu ngân hàng xử lý tài sản bảo đảm mà không thông báo cho bên bảo đảm hoặc các bên cùng nhận bảo đảm thì quyền lợi của các bên cùng nhận bảo đảm sẽ không được bảo vệ, họ không biết việc tài sản đang bị đem ra xử lý nên không thể tham gia vào quá trình này, từ đó dẫn đến khả năng không thu hồi được khoản nợ của mình và phát sinh tranh chấp. 

Về phía bên bảo đảm, việc ngân hàng xử lý tài sản bảo đảm mà không thông báo cho họ cũng làm họ có khả năng gánh chịu thiệt hại, bởi lẽ khi được thông báo là tài sản đảm của mình “sắp” bị đem ra xử lý để thu hồi vốn, thì bên bảo đảm có thể cân nhắc phương án để  gấp rút hoàn thành nghĩa vụ của mình, tránh để tài sản bảo đảm bị xử lý. Một số trường hợp tài sản bảo đảm có giá trị lớn hơn rất nhiều so với nghĩa vụ được bảo đảm và việc ngân hàng xử lý tài sản bảo đảm có thể gây thiệt hại cho bên vay, bên bảo đảm.

Nếu tài sản bảo đảm có giá trị lớn hơn so với nghĩa vụ được đảm bảo, bên vay có thể bị thiệt hại

Như vậy, khi ngân hàng vi phạm nghĩa vụ thông báo thì sẽ phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại cho bên bảo đảm và các bên cùng nhận bảo đảm khác theo quy định tại khoản 2 Điều 300 Bộ luật dân sự 2015, cụ thể:

“Điều 300. Thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm: 

2. Trường hợp bên nhận bảo đảm không thông báo về việc xử lý tài sản bảo đảm theo quy định tại khoản 1 Điều này mà gây thiệt hại thì phải bồi thường cho bên bảo đảm, các bên cùng nhận bảo đảm khác.”

Điều này phần nào chứng minh được tầm quan trọng của nghĩa vụ thông báo khi ngân hàng thực hiện việc xử lý tài sản bảo đảm, nhắc nhở ngân hàng luôn phải thực hiện nghĩa vụ của mình, tránh trường hợp vi phạm nghĩa vụ dẫn đến bồi thường thiệt hại như quy định của luật đã thể hiện rõ. 

Kinh nghiệm thực tiễn trong giải quyết tranh chấp liên quan đến thông báo xử lý tài sản

Khi trực tiếp giải quyết một số vụ tranh chấp liên quan đến nghĩa vụ thông báo xử lý tài sản của ngân hàng, LHLegal tổng hợp được một số kinh nghiệm để ngân hàng hoặc các chủ thể khác lưu ý trong quá trình xử lý tài sản bảo đảm như sau:

Thứ nhất, việc giải quyết tranh chấp có thể liên quan đến tính hợp lệ của thông báo xử lý tài sản bảo đảm. Thông thường khách hàng (bên vay) có thể khiếu nại ngân hàng không thông báo đầy đủ hoặc thông báo không đúng quy định trước khi xử lý tài sản bảo đảm.

Thứ hai, trường hợp thường gặp là khách hàng khiếu nại về ngân hàng định giá tài sản trước khi xử lý tài sản bảo đảm. Việc người vay có thể cho rằng tài sản bị định giá thấp hơn giá trị thực tế, gây thiệt hại cho họ. Do đó, ngân hàng cần lưu ý thông báo rõ ràng qua việc gửi thông báo xử lý tài sản bảo đảm đến cho khách hàng và đảm bảo thủ tục định giá tài sản bảo đảm được tuân thủ đúng quy định pháp luật . 

Thứ ba, các bên có thể tranh chấp về phương thức xử lý tài sản được nêu trong thông báo xử lý tài sản bảo đảm, đa số là bên bảo đảm thường không đồng ý với phương thức xử lý (đấu giá, bán thỏa thuận, hoặc nhận tài sản thay thế), cho nên, việc ngân hàng thông báo về phương thức xử lý cho người bảo đảm cũng phải cân nhắc rất nhiều yếu tố liên quan. 

Giải pháp phòng ngừa rủi ro pháp lý cho ngân hàng

Đối với rủi ro pháp lý mà ngân hàng phải đối mặt khi vi phạm nghĩa vụ thông báo khi xử lý tài sản bảo đảm, LHLegal đưa ra một số giải pháp phòng ngừa cụ thể như sau:

Thứ nhất, cần xây dựng và kiểm tra các loại hợp đồng đã giao kết với bên vay nói chung, mà cụ thể là hợp đồng thế chấp, hợp đồng tín dụng đã quy định điều khoản cụ thể về thời hạn, hình thức thông báo trước khi xử lý tài sản bảo đảm, vì nếu có thỏa thuận thì ngân hàng phải tuân theo thỏa thuận đó, nếu không thì sẽ bị xem là  vi phạm nghĩa vụ thông báo.

Thứ hai, luôn rà soát để đảm bảo ngân hàng đã thực hiện thông báo đúng theo Điều 300 Bộ luật dân sự 2015, Điều 56 Nghị định 21/2021/NĐ-CP hướng dẫn Bộ luật Dân sự về biện pháp bảo đảm và thỏa thuận của các bên theo hợp đồng.

Luôn rà soát để đảm bảo ngân hàng thực hiện thông báo đúng quy định pháp luật

Thứ ba, trong quá trình thực hiện biện pháp bảo đảm, ngân hàng luôn phải chủ động thu thập chứng cứ, chứng minh để khi tranh chấp phát sinh, ngân hàng sẽ cung cấp được bằng chứng về việc đã gửi thông báo cho các bên (ví dụ: biên nhận gửi thư bảo đảm, email có xác nhận, tin nhắn…, ý chí xác nhận đã nhận thông báo xử lý tài sản bảo đảm của bên vay, bên bảo đảm).

Thứ tư, trường hợp khách hàng không đồng ý việc xử lý tài sản bảo đảm, từ chối hợp tác thực hiện thủ tục xử lý tài sản, ngân hàng nên nộp đơn khởi kiện đến Cơ quan có thẩm quyền để yêu cầu được tiến hành thủ tục xử lý tài sản bảo đảm và Cơ quan thi hành án tiến hành cưỡng chế việc xử lý tài sản.

Có như vậy, việc ngân hàng xử lý tài sản bảo đảm sẽ được an toàn và tránh các rủi ro pháp lý có khả năng phát sinh. 

Trên đây là toàn bộ nội dung tư vấn của chúng tôi về nghĩa vụ của ngân hàng khi xử lý tài sản bảo đảm.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự