Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu nếu tư vấn viên gây nhầm lẫn cho khách hàng

I. Tóm tắt vụ việc

Ngày 07 tháng 4 năm 2023 vừa qua, diễn viên Ngọc Lan đã livestream trong tình trạng đang khóc nức nở thể hiện thái độ bức xúc vì phát hiện điều bất thường trong hợp đồng bảo hiểm cô mua cho bản thân và con trai với tổng chi phí 700 triệu/năm. 

Theo thông tin cô chia sẻ trên livestream và các bài đăng sau đó trên mạng xã hội Facebook thì sự việc có nội dung cụ thể như sau: 

• Diễn viên Ngọc Lan được một nhân viên của công ty bảo hiểm AVIVA (Công ty TNHH bảo hiểm nhân thọ Aviva Việt Nam) tư vấn rằng nếu cô mua bảo hiểm và đóng tiền bảo hiểm mỗi năm là 700 triệu đồng thì sau 10 năm sẽ rút ra được cả gốc lẫn lãi là khoảng 10 tỷ đồng. Ngọc Lan cho biết, do tin tưởng vào lời tư vấn này nên cô đã đồng ý mua 02 gói bảo hiểm cho chính cô và con trai, mỗi năm nữ diễn viên sẽ đóng phí bảo hiểm là 530 triệu đồng cho cô và 170 triệu đồng cho con trai, tổng cộng là 700 triệu đồng/năm. 

• Tuy nhiên, gần đây khi gặp sự cố cần đến bảo hiểm, Ngọc Lan khi liên hệ trực tiếp với bảo hiểm thì được thông tin rằng 02 Hợp đồng bảo hiểm cô ký có thời hạn không phải 10 năm mà lần lượt lên đến là 74 năm cho bảo hiểm của cô và 42 năm cho bảo hiểm của con trai. Đồng thời, số tiền cô nhận lại sau khi hết hạn Hợp đồng bảo hiểm là thấp hơn rất nhiều so với con số 10 tỷ mà trước đây cô đã được tư vấn. 

• Cho đến nay, diễn viên Ngọc Lan đã đóng được 2,1 tỷ đồng tiền bảo hiểm và được biết hiện bảo hiểm AVIVA đã được một bên khác mua lại và đổi tên thành MVI Life (Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ MVI) nhưng cô không hề được hay biết.

Hiện tại sự việc này đang thu hút rất nhiều sự quan tâm của dư luận. Bởi nhiều người càng mất lòng tin vào bảo hiểm và định kiến bảo hiểm lừa đảo lại một lần nữa chạy ngầm trong suy nghĩ của mỗi người. 

II. Đánh giá pháp lý

Vậy thực hư sự việc này như thế nào, liệu có phải nhân viên tư vấn bảo hiểm đã cố tình lừa đảo, đưa thông tin sai sự thật để ký kết được Hợp đồng bảo hiểm hay chính diễn viên Ngọc Lan đã nhầm lẫn, hiểu sai nội dung tư vấn và sơ xuất trong việc kiểm tra hợp đồng trước khi ký kết nên để xảy ra sự việc đáng tiếc này. 

1. Trường hợp nhân viên tư vấn cố tình tư vấn sai sự thật để giao kết hợp đồng

Theo thông tin do diễn viên Ngọc Lan cung cấp thì thời điểm cô giao kết Hợp đồng bảo hiểm với công ty AVIVA là một vài năm trước, do đó thời điểm này pháp luật đang có hiệu lực điều chỉnh hoạt động bảo hiểm là Luật Kinh doanh bảo hiểm 2000 (sửa đổi, bổ sung năm 2010, 2019)^[1]

Căn cứ Điều 19 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2000 (sửa đổi, bổ sung năm 2010, 2019) quy định: 

“ Điều 19. Trách nhiệm cung cấp thông tin 

1. Khi giao kết hợp đồng bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm có trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin liên quan đến hợp đồng bảo hiểm, giải thích các điều kiện, điều khoản bảo hiểm cho bên mua bảo hiểm; bên mua bảo hiểm có trách nhiệm cung cấp đầy đủ thông tin liên quan đến đối tượng bảo hiểm cho doanh nghiệp bảo hiểm. Các bên chịu trách nhiệm về tính chính xác, trung thực của thông tin đó. Doanh nghiệp bảo hiểm có trách nhiệm giữ bí mật về thông tin do bên mua bảo hiểm cung cấp. 

2. Doanh nghiệp bảo hiểm có quyền đơn phương đình chỉ thực hiện hợp đồng bảo hiểm và thu phí bảo hiểm đến thời điểm đình chỉ thực hiện hợp đồng bảo hiểm khi bên mua bảo hiểm có một trong những hành vi sau đây: 

a) Cố ý cung cấp thông tin sai sự thật nhằm giao kết hợp đồng bảo hiểm để được trả tiền bảo hiểm hoặc được bồi thường; 

b) Không thực hiện các nghĩa vụ trong việc cung cấp thông tin cho doanh nghiệp bảo hiểm theo quy định tại điểm c khoản 2 Điều 18 của Luật này. 

3. Trong trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm cố ý cung cấp thông tin sai sự thật nhằm giao kết hợp đồng bảo hiểm thì bên mua bảo hiểm có quyền đơn phương đình chỉ thực hiện hợp đồng bảo hiểm; doanh nghiệp bảo hiểm phải bồi thường thiệt hại phát sinh cho bên mua bảo hiểm do việc cung cấp thông tin sai sự thật.” 

Do vậy, trong trường hợp này, nếu công ty bảo hiểm AVIVA cố tình cung cấp thông tin sai sự thật về thời hạn đóng bảo hiểm và số tiền lãi nhận lại thì diễn viên Ngọc Lan có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng bảo hiểm và yêu cầu công ty bảo hiểm AVIVA phải bồi thường thiệt hại phát sinh với cô do đã cung cấp thông tin sai sự thật gây ra.

Công ty bảo hiểm sẽ phải bồi thường thiệt hại phát sinh nếu như nhân viên của công ty cố tình cung cấp thông tin sai sự thật

2. Trường hợp diễn viên Ngọc Lan có sự nhầm lẫn khi giao kết hợp đồng

Trên thực tế, các bảo hiểm nhân thọ thường có liên kết đầu tư với các quỹ đầu tư nhằm giúp người mua đạt hiệu quả cao trong lợi nhuận, có thể số tiền lãi và gốc 10 tỷ đồng sau 10 năm mà Ngọc Lan được tư vấn chỉ là số tiền lãi kỳ vọng mà nhân viên tư vấn đưa ra. Do đó, trong sự việc này, không thể loại trừ trường hợp diễn viên Ngọc Lan đã có sự nhầm lẫn về nội dung tư vấn và hợp đồng bảo hiểm đã ký kết với AVIVA. Từ đó, dẫn đến việc nữ diễn viên này không hiểu rõ được đầy đủ quyền và nghĩa vụ của mình khi giao kết hợp đồng bảo hiểm. 

Đối với trường hợp giao kết hợp đồng mà có sự nhầm lẫn thì có thể giải quyết căn cứ theo quy định tại Điều 126 Bộ luật Dân sự 2015 như sau: 

“ Điều 126. Giao dịch dân sự vô hiệu do bị nhầm lẫn 

1. Trường hợp giao dịch dân sự được xác lập có sự nhầm lẫn làm cho một bên hoặc các bên không đạt được mục đích của việc xác lập giao dịch thì bên bị nhầm lẫn có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố giao dịch dân sự vô hiệu, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều này. 

2. Giao dịch dân sự được xác lập có sự nhầm lẫn không vô hiệu trong trường hợp mục đích xác lập giao dịch dân sự của các bên đã đạt được hoặc các bên có thể khắc phục ngay được sự nhầm lẫn làm cho mục đích của việc xác lập giao dịch dân sự vẫn đạt được.” 

Theo đó, với trường hợp của Ngọc Lan, nếu việc giao kết hợp đồng bảo hiểm mà có sự nhầm lẫn, gây hiểu sai về hợp đồng làm cho Ngọc Lan không thể đạt được mục đích là nhận được 10 tỷ sau 10 năm của mình thì Ngọc Lan có thể yêu cầu công ty AVIVA thỏa thuận lại, sửa đổi Hợp đồng bảo hiểm mà cô đã ký để phù hợp với mục đích của hợp đồng bảo hiểm theo quy định trên và theo Điều 25 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2000 (sửa đổi, bổ sung năm 2010, 2019).

Ngọc Lan có thể yêu cầu AVIVA thỏa thuận, sửa đổi Hợp đồng bảo hiểm nếu việc giao kết hợp đồng có sự nhầm lẫn gây hiểu sai về hợp đồng

Nếu không nhận được sự thiện chí khắc phục hợp đồng bảo hiểm đã ký từ công ty AVIVA, Ngọc Lan có quyền yêu cầu Tòa án tuyên bố Hợp đồng bảo hiểm này vô hiệu do bị nhầm lẫn. 

3. Pháp luật về bảo hiểm hiện hành quy định về giải quyết trong trường hợp có sự nhầm lẫn

Hiện nay, Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 hiện hành quy định rất rõ các điều khoản để bảo vệ người mua bảo hiểm trong trường hợp có sự nhầm lẫn khi giao kết hợp đồng bảo hiểm. 

Căn cứ Điều 22 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định: 

“Điều 22. Trách nhiệm và hậu quả pháp lý do vi phạm nghĩa vụ cung cấp thông tin 

1. Khi giao kết hợp đồng bảo hiểm, doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài có trách nhiệm cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin liên quan đến hợp đồng bảo hiểm, giải thích các điều kiện, điều khoản bảo hiểm cho bên mua bảo hiểm; bên mua bảo hiểm có trách nhiệm cung cấp đầy đủ, trung thực thông tin liên quan đến đối tượng bảo hiểm cho doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài. 

… 

3. Trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài cố ý không thực hiện nghĩa vụ cung cấp thông tin hoặc cung cấp thông tin sai sự thật nhằm giao kết hợp đồng bảo hiểm thì bên mua bảo hiểm có quyền hủy bỏ hợp đồng bảo hiểm, được hoàn lại phí bảo hiểm đã đóng. Doanh nghiệp bảo hiểm, chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài phải bồi thường thiệt hại phát sinh cho bên mua bảo hiểm (nếu có).” 

Theo đó, doanh nghiệp bảo hiểm có trách nhiệm cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin liên quan đến hợp đồng bảo hiểm; phải giải thích cụ thể các điều kiện, điều khoản bảo hiểm cho bên mua bảo hiểm được biết. 

Trong trường hợp doanh nghiệp bảo hiểm cố ý không thực hiện nghĩa vụ cung cấp thông tin hoặc cung cấp thông tin sai sự thật nhằm giao kết hợp đồng bảo hiểm thì bên mua bảo hiểm có quyền hủy bỏ hợp đồng bảo hiểm, được hoàn lại phí bảo hiểm đã đóng và được bồi thường thiệt hại phát sinh cho bên mua bảo hiểm. 

Đồng thời, căn cứ theo điểm g khoản 1 Điều 25 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022: 

“ Điều 25. Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu 

1. Hợp đồng bảo hiểm vô hiệu trong trường hợp sau đây: 

… 

g) Hợp đồng bảo hiểm được giao kết có sự nhầm lẫn làm cho một bên hoặc các bên không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng, trừ trường hợp mục đích giao kết hợp đồng của các bên đã đạt được hoặc các bên có thể khắc phục ngay được sự nhầm lẫn làm cho mục đích của việc giao kết hợp đồng vẫn đạt được;” 

Như vậy, hợp đồng bảo hiểm được giao kết có sự nhầm lẫn làm cho một bên hoặc các bên không đạt được mục đích của việc giao kết hợp đồng thì cũng thuộc trường hợp bị vô hiệu. Khi hợp đồng bảo hiểm vô hiệu thì hợp đồng không có hiệu lực từ thời điểm giao kết và các bên phải hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Bên có lỗi gây thiệt hại thì phải bồi thường. 

III. Lời khuyên pháp lý cho những người tham gia bảo hiểm qua sự việc trên

Qua sự việc xảy ra với nữ diễn viên Ngọc Lan, những người mua bảo hiểm cần rút ra cho mình những bài học, kinh nghiệm trong việc lựa chọn, giao kết hợp đồng bảo hiểm, cũng như cách giải quyết nếu gặp trường hợp tương tự. 

1. Tìm hiểu kỹ sản phẩm bảo hiểm trước khi giao kết hợp đồng

Người mua bảo hiểm khi có ý định tham gia mua bảo hiểm nên tìm hiểu thật kỹ nhu cầu bản thân và các sản phẩm bảo hiểm phù hợp. Đồng thời, cần tìm cho mình một doanh nghiệp bảo hiểm và những tư vấn viên có uy tín, kinh nghiệm lâu năm với nghề để được tư vấn, giải thích rõ các sản phẩm, điều kiện, điều khoản hợp đồng trước khi ký kết. Điều này giúp làm giảm rủi ro nhầm lẫn khi đi đến ký kết hợp đồng bảo hiểm.

Để tránh rủi ro, bạn hãy tìm hiểu kỹ sản phẩm bảo hiểm và chọn doanh nghiệp bảo hiểm uy tín để tham gia

Trước khi đi đến quyết định ký kết, người mua cần dành thời gian đọc trước bản thảo hợp đồng của doanh nghiệp bảo hiểm để rà soát nhằm hiểu rõ hơn các quyền lợi và nghĩa vụ của bản thân khi tham gia giao kết hợp đồng bảo hiểm. Mặc dù việc nghiên cứu, tìm hiểu hợp đồng khá tốn thời gian, nhưng việc này giúp đảm bảo quyền lợi lâu dài về sau nên người mua bảo hiểm cần nên thực hiện kĩ việc này. 

Bên cạnh đó, ngay cả khi đã giao kết hợp đồng, người mua bảo hiểm vẫn nên tiếp tục rà soát, đọc kỹ lại hợp đồng bảo hiểm đã ký, đồng thời yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm giải thích cụ thể những điều kiện, điều khoản cần làm rõ. Bởi lẽ, theo quy định tại Điều 35 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 như sau: 

“ Điều 35. Thời gian cân nhắc tham gia bảo hiểm 

Đối với các hợp đồng bảo hiểm có thời hạn trên 01 năm, trong thời hạn 21 ngày kể từ ngày nhận được hợp đồng bảo hiểm, bên mua bảo hiểm có quyền từ chối tiếp tục tham gia bảo hiểm. Trường hợp bên mua bảo hiểm từ chối tiếp tục tham gia bảo hiểm thì hợp đồng bảo hiểm sẽ bị hủy bỏ, bên mua bảo hiểm được hoàn lại phí bảo hiểm đã đóng sau khi trừ đi chi phí hợp lý (nếu có) theo thỏa thuận trong hợp đồng bảo hiểm; doanh nghiệp bảo hiểm không phải bồi thường, trả tiền bảo hiểm khi xảy ra sự kiện bảo hiểm.” 

Như vậy, trong thời hạn 21 ngày kể từ ngày nhận được hợp đồng bảo hiểm, bên mua bảo hiểm có quyền từ chối tiếp tục tham gia bảo hiểm. Từ đó, trong thời hạn này, người mua bảo hiểm vẫn nên tiếp tục kiểm tra lại hợp đồng bảo hiểm một lần nữa để bảo đảm người lợi cho chính mình. 

2. Tham gia với số phí bảo hiểm phù hợp với điều kiện tài chính

Một điều quan trọng là không nên tham gia bảo hiểm với số phí quá lớn vì bảo hiểm là kênh bảo vệ khi gặp rủi ro chứ không nên được xem là kênh đầu tư. Người mua bảo hiểm nên tham gia với số phí phù hợp với điều kiện tài chính và thu nhập, thông thường chỉ nên tham gia bảo hiểm ở mức dưới 15% thu nhập là phù hợp nhất. 

3. Trong trường hợp nhận ra có sự nhầm lẫn

Trong trường hợp, người mua bảo hiểm nhận ra mình đã có sự nhầm lẫn về nội dung hợp đồng bảo hiểm dẫn đến mục đích ban đầu khi giao kết hợp đồng không đạt được như sự việc xảy ra với diễn viên Ngọc Lan thì có thể thực hiện các bước như sau: 

i. Nếu sự nhầm lẫn bị gây ra do doanh nghiệp bảo hiểm không thực hiện nghĩa vụ cung cấp thông tin hoặc cung cấp thông tin sai sự thật nhằm giao kết hợp đồng bảo hiểm thì người mua bảo hiểm có thể yêu cầu có quyền hủy bỏ hợp đồng bảo hiểm, yêu cầu doanh nghiệp bảo hiểm hoàn lại phí bảo hiểm đã đóng và được bồi thường thiệt hại phát sinh. 

ii. Nếu trong trường hợp sự nhầm lẫn bị gây ra do người mua bảo hiểm hiểu sai nội dung tư vấn khi giao kết hợp đồng thì người mua bảo hiểm nên liên hệ với doanh nghiệp bảo hiểm để được thỏa thuận, sửa đổi lại hợp đồng phù hợp với mục đích giao kết ban đầu của các bên. 

Nếu doanh nghiệp bảo hiểm không đồng ý với yêu cầu trên người mua bảo hiểm thì người mua có thể yêu cầu Tòa án tuyên hợp đồng bảo hiểm vô hiệu do bị nhầm lẫn.

Mời quý bạn đọc theo dõi thông tin bài viết "4 yếu tố cần lưu ý khi đặt bút ký hợp đồng bảo hiểm" của tác giả là Luật sư Lê Nguyên Hòa - Giám đốc điều hành Công ty Luật TNHH LHLegal được đăng tải trên Báo pháp luật TPHCM vào ngày 12/4/2023 tại đường link: https://plo.vn/4-yeu-to-can-luu-y-khi-dat-but-ky-hop-dong-bao-hiem-post728338.html

[1] Khoản 1 Điều 157 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022

Các hợp đồng bảo hiểm đã giao kết trước ngày Luật này có hiệu lực và còn thời hạn hợp đồng thì tiếp tục thực hiện theo quy định của pháp luật tại thời điểm giao kết hợp đồng bảo hiểm, trừ trường hợp các bên tham gia hợp đồng bảo hiểm có thỏa thuận về việc sửa đổi, bổ sung hợp đồng để phù hợp với Luật này và để áp dụng quy định của Luật này.”