Tranh chấp lao động là gì?

Tranh chấp lao động là những bất đồng về quyền và lợi ích phát sinh trong mối quan hệ lao động giữa người lao động hoặc tập thể lao động với người sử dụng lao động. Các tranh chấp này có thể xoay quanh các vấn đề như tiền lương, giờ làm việc, điều kiện làm việc, hoặc các quyền lợi khác như bảo hiểm xã hội và tình trạng thâm hụt lương. Ngoài ra, tranh chấp lao động còn bao gồm các mâu thuẫn liên quan đến việc chấm dứt hợp đồng lao động, vi phạm quy định an toàn lao động, hoặc các vấn đề khác liên quan đến quyền và lợi ích của hai bên.

Nói cách khác, tranh chấp lao động là các mâu thuẫn không thể tự giải quyết giữa cá nhân hoặc tập thể người lao động với người sử dụng lao động về quyền lợi và lợi ích trong quan hệ lao động.

Giải quyết tranh chấp lao động là gì?

Giải quyết tranh chấp lao động là quá trình xử lý các mâu thuẫn về quyền, nghĩa vụ và lợi ích phát sinh giữa người lao động và người sử dụng lao động trong quá trình xác lập, thực hiện hoặc chấm dứt quan hệ lao động.

Theo Khoản 1 Điều 179 Bộ luật Lao động 2019, tranh chấp lao động có thể bao gồm tranh chấp cá nhân hoặc tập thể, và có thể liên quan đến các vấn đề phát sinh từ quan hệ trực tiếp với lao động hoặc giữa các tổ chức đại diện người lao động với nhau.

Giải quyết tranh chấp không chỉ dừng lại ở xung đột về hành vi mà còn là việc khôi phục các quyền và lợi ích hợp pháp, nhằm tiếp tục duy trì và phát triển quan hệ lao động hài hòa. Việc này có thể thông qua thương lượng, thỏa thuận giữa các bên hoặc có sự tham gia của một bên trung gian. Giải quyết tranh chấp lao động góp phần ổn định quan hệ lao động, phòng ngừa các tranh chấp mới và hoàn thiện hệ thống pháp luật lao động.

Các loại tranh chấp lao động

Theo Điều 179 Bộ luật Lao động 2019, tranh chấp lao động được phân thành hai loại chính dựa trên quy mô và bản chất của tranh chấp, bao gồm:

Tranh chấp lao động cá nhân

Tranh chấp lao động cá nhân là tranh chấp giữa một người lao động với người sử dụng lao động, giữa người lao động với doanh nghiệp hoặc tổ chức đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài, hoặc giữa người lao động thuê lại với người sử dụng lao động thuê lại. Đây là loại tranh chấp phổ biến, mang tính chất riêng lẻ, không có tổ chức.

Các tranh chấp này phát sinh từ việc không tuân thủ đúng các thỏa thuận đã ký kết, việc thay đổi hoặc chấm dứt hợp đồng lao động, vi phạm các quy định pháp luật về lao động, nội quy lao động hoặc thỏa ước lao động tập thể.

Tranh chấp lao động cá nhân thường xảy ra từ việc không tuân thủ đúng các thỏa thuận đã ký

Tranh chấp lao động tập thể

Tranh chấp lao động tập thể là tranh chấp giữa một hoặc nhiều tổ chức đại diện người lao động với người sử dụng lao động hoặc các tổ chức của người sử dụng lao động. Loại tranh chấp này có sự tham gia của tổ chức công đoàn, đại diện cho tập thể người lao động, nhằm yêu cầu người sử dụng lao động đáp ứng các quyền lợi mà tập thể lao động đưa ra.

Tranh chấp lao động tập thể được chia thành hai loại:

• Tranh chấp lao động tập thể về quyền: Là tranh chấp phát sinh do sự khác biệt trong việc hiểu và thực hiện thỏa ước lao động tập thể, nội quy lao động, quy chế, hoặc pháp luật lao động. Loại tranh chấp này cũng xảy ra khi người sử dụng lao động phân biệt đối xử với người lao động hoặc can thiệp vào hoạt động của tổ chức đại diện người lao động, vi phạm nghĩa vụ thương lượng thiện chí.

• Tranh chấp lao động tập thể về lợi ích: Là tranh chấp xảy ra khi một bên từ chối thương lượng hoặc không tiến hành thương lượng về các điều kiện lao động mới, hoặc các yêu cầu liên quan đến lợi ích tập thể mà người sử dụng lao động phải đảm bảo.

Trong một số trường hợp, tranh chấp lao động cá nhân có thể chuyển hóa thành tranh chấp lao động tập thể và ngược lại, tùy thuộc vào quy mô và tính chất của tranh chấp.

Nguyên nhân dẫn đến tranh chấp lao động

Tranh chấp lao động thường phát sinh từ ba nguyên nhân chính sau:

• Sự thiếu tuân thủ pháp luật: Vi phạm hoặc không thực hiện đúng các quy định pháp luật về lao động, quyền lợi và nghĩa vụ của các bên trong hợp đồng lao động.

• Quyền và lợi ích về vật chất bị ảnh hưởng: Các vấn đề liên quan đến tiền lương, giờ làm việc, chế độ đãi ngộ, bảo hiểm xã hội... gây ra những mâu thuẫn khi người lao động cảm thấy quyền lợi của mình bị xâm phạm.

• Mối quan hệ cá nhân giữa các bên không còn tốt đẹp: Yếu tố quan hệ giữa người lao động và người sử dụng lao động bị rạn nứt, mất lòng tin hoặc không còn sự hợp tác trong công việc.

Nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động

Theo Điều 180 Bộ luật Lao động 2019, việc giải quyết tranh chấp lao động phải tuân theo các nguyên tắc sau:

• Nguyên tắc công bằng, công khai, khách quan và kịp thời, tuân thủ đúng quy định của pháp luật. Điều này đảm bảo quá trình giải quyết diễn ra minh bạch và đúng quy trình.

• Nguyên tắc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tranh chấp. Việc giải quyết tranh chấp phải ưu tiên bảo vệ những quyền lợi chính đáng mà pháp luật quy định.

• Nguyên tắc tôn trọng quyền tự nguyện thỏa thuận của các bên. Mọi thỏa thuận đạt được phải dựa trên sự tự nguyện và thống nhất của cả hai bên.

• Nguyên tắc về sự đồng ý của các bên khi có bên thứ ba trung gian tham gia vào quá trình giải quyết tranh chấp. Bất kỳ bên nào cũng không thể áp đặt sự can thiệp của bên thứ ba mà không có sự đồng ý từ tất cả các bên liên quan.

Mặc dù xảy ra tranh chấp, mục tiêu cuối cùng là các bên cần hòa giải để có thể tiếp tục hợp tác. Việc giải quyết tranh chấp lao động không chỉ nhằm giải tỏa những bất đồng, mà còn bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mỗi bên, góp phần xây dựng mối quan hệ lao động tiến bộ, hài hòa và ổn định.

Nguyên tắc giải quyết tranh chấp nhằm giải tỏa bất đồng, bảo vệ quyền lợi của các bên

Giải quyết giữa người lao động với người sử dụng lao động

Theo Điều 187 Bộ luật Lao động 2019, các tranh chấp lao động cá nhân giữa người lao động và người sử dụng lao động được giải quyết thông qua các cơ quan và tổ chức có thẩm quyền, bao gồm Hòa giải viên lao động, Hội đồng trọng tài lao động, và Tòa án nhân dân. Quá trình giải quyết tại mỗi cơ quan diễn ra theo trình tự như sau:

Giải quyết tranh chấp thông qua Hòa giải viên lao động

Theo khoản 1 Điều 188 Bộ luật Lao động 2019, tranh chấp lao động cá nhân phải được giải quyết thông qua thủ tục hòa giải của Hòa giải viên lao động trước khi đưa ra Hội đồng trọng tài lao động hoặc Tòa án nhân dân. Tuy nhiên, một số tranh chấp không bắt buộc phải qua hòa giải, bao gồm:

• Tranh chấp liên quan đến xử lý kỷ luật lao động dưới hình thức sa thải hoặc chấm dứt hợp đồng lao động đơn phương.

• Tranh chấp về bồi thường thiệt hại, trợ cấp khi chấm dứt hợp đồng lao động.

• Quan hệ lao động giữa người giúp việc gia đình và người sử dụng lao động.

• Tranh chấp liên quan đến bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp.

• Tranh chấp về bồi thường thiệt hại giữa người lao động và doanh nghiệp khi đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng.

• Tranh chấp giữa người lao động thuê lại và người sử dụng lao động thuê lại.

Trong trường hợp hòa giải không thành hoặc hòa giải viên lao động không tiến hành hòa giải đúng thời hạn, các bên có quyền:

• Yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động giải quyết.

• Yêu cầu Tòa án giải quyết.

Giải quyết tranh chấp thông qua Hội đồng trọng tài lao động

Nếu tranh chấp lao động cá nhân không được giải quyết thông qua hòa giải hoặc hòa giải không thành, các bên có thể yêu cầu Hội đồng trọng tài lao động can thiệp. Tuy nhiên, trong vòng 07 ngày làm việc, nếu Ban trọng tài không được thành lập hoặc không đưa ra quyết định giải quyết tranh chấp, các bên có thể yêu cầu Tòa án can thiệp. Trường hợp một bên không tuân thủ quyết định của Ban trọng tài, Tòa án sẽ được yêu cầu giải quyết vụ việc.

Giải quyết tranh chấp tại Tòa án nhân dân

Tòa án nhân dân sẽ giải quyết tranh chấp trong các trường hợp sau:

• Tranh chấp không bắt buộc phải qua hòa giải theo quy định của pháp luật.

• Khi một trong các bên không tuân thủ quyết định của Ban trọng tài lao động.

• Khi hết thời hạn 07 ngày nhưng Ban trọng tài lao động không đưa ra quyết định giải quyết tranh chấp.

Việc giải quyết tranh chấp tại Tòa án là cơ chế cuối cùng khi các phương thức hòa giải và trọng tài không đạt kết quả.

Giải quyết tranh chấp lao động tập thể với người sử dụng lao động

Tranh chấp lao động tập thể được chia thành hai loại: tranh chấp về quyền và tranh chấp về lợi ích. Việc giải quyết từng loại tranh chấp sẽ do các cơ quan có thẩm quyền khác nhau thực hiện như sau:

• Giải quyết tranh chấp lao động tập thể về quyền: Cơ quan thẩm quyền bao gồm Hòa giải viên lao động, Hội đồng trọng tài lao động và Tòa án nhân dân. Các tranh chấp này phát sinh khi có sự khác biệt trong việc hiểu và thực hiện các quyền đã được quy định trong pháp luật lao động hoặc thỏa ước lao động tập thể.

• Giải quyết tranh chấp lao động tập thể về lợi ích: Cơ quan thẩm quyền bao gồm Hòa giải viên lao động và Hội đồng trọng tài lao động. Những tranh chấp này thường liên quan đến việc thương lượng tập thể về các điều kiện lao động mới hoặc các lợi ích vượt ngoài quy định pháp luật.

Cơ quan có thẩm quyền sẽ can thiệp để giải quyết các bất đồng, bảo đảm hài hòa lợi ích giữa tập thể lao động và người sử dụng lao động.

Các cơ quan có thẩm quyền sẽ giải quyết bất đồng, bảo đảm lợi ích giữa tập thể lao động và người sử dụng lao động

Thời hiệu yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động là bao lâu?

Theo Hướng dẫn số 92/HD-TLĐ, thời hiệu để yêu cầu Tòa án giải quyết tranh chấp lao động cá nhân và tranh chấp lao động tập thể về quyền là 01 năm, kể từ ngày phát hiện hành vi mà mỗi bên tranh chấp cho rằng quyền và lợi ích hợp pháp của mình bị vi phạm. Căn cứ này được quy định tại khoản 3 Điều 190 và khoản 3 Điều 194 Bộ luật Lao động 2019.

Ngoài ra, theo khoản 2 Điều 184 Bộ luật Dân sự 2015, Tòa án chỉ áp dụng quy định về thời hiệu yêu cầu giải quyết tranh chấp khi một hoặc cả hai bên yêu cầu áp dụng thời hiệu này, với điều kiện yêu cầu phải được đưa ra trước khi Tòa án cấp sơ thẩm ra bản án hoặc quyết định. Nếu có đương sự yêu cầu áp dụng thời hiệu khởi kiện, Tòa án có thể tạm dừng việc giải quyết vụ án lao động nếu thời hiệu đã hết, theo quy định tại điểm e khoản 1 Điều 217 Bộ luật Tố tụng Dân sự. Thời gian này không được tính vào thời hạn khởi kiện, và khi thời hiệu khởi kiện bắt đầu lại, quy định của cả Bộ luật Lao động và Bộ luật Dân sự sẽ được áp dụng.

Về các vấn đề liên quan đến án phí, lệ phí và chi phí tố tụng dân sự, Nghị quyết số 326/2016/UBTVQH14 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định rõ mức thu, miễn, giảm, và quản lý các loại chi phí này.

Khi nào tranh chấp lao động không phải hòa giải?

Hòa giải thường là bước bắt buộc trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động. Tuy nhiên, theo khoản 1 Điều 188 Bộ luật Lao động 2019, một số tranh chấp lao động không bắt buộc phải qua thủ tục hòa giải, bao gồm:

• Tranh chấp về xử lý kỷ luật lao động theo hình thức sa thải hoặc trường hợp bị đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động.

• Tranh chấp về bồi thường thiệt hại, trợ cấp khi chấm dứt hợp đồng lao động.

• Tranh chấp giữa người giúp việc gia đình và người sử dụng lao động.

• Tranh chấp về các vấn đề liên quan đến bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp.

• Tranh chấp về bồi thường thiệt hại giữa người lao động và doanh nghiệp, tổ chức đưa người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng.

• Tranh chấp giữa người lao động thuê lại và người sử dụng lao động thuê lại.

Những loại tranh chấp trên có thể trực tiếp yêu cầu cơ quan có thẩm quyền giải quyết mà không cần qua bước hòa giải.

Quyền và nghĩa vụ của hai bên trong giải quyết tranh chấp lao động

Tại Điều 182 Bộ luật Lao động 2019 quy định trong giải quyết tranh chấp lao động, các bên có quyền và nghĩa vụ như sau:

“1. Trong giải quyết tranh chấp lao động, các bên có quyền sau đây:

a) Trực tiếp hoặc thông qua đại diện để tham gia vào quá trình giải quyết;

b) Rút yêu cầu hoặc thay đổi nội dung yêu cầu;

c) Yêu cầu thay đổi người tiến hành giải quyết tranh chấp lao động nếu có lý do cho rằng người đó có thể không vô tư hoặc không khách quan.

2. Trong giải quyết tranh chấp lao động, các bên có nghĩa vụ sau đây:

a) Cung cấp đầy đủ, kịp thời tài liệu, chứng cứ để chứng minh cho yêu cầu của mình;

b) Chấp hành thỏa thuận đã đạt được, quyết định của Ban trọng tài lao động, bản án, quyết định của Tòa án đã có hiệu lực pháp luật.”

Trên là nội dung về “Tranh chấp lao động là gì? Quy trình giải quyết tranh chấp lao động” mà LHLegal đã cung cấp đến Quý bạn đọc. Nếu như còn thắc mắc hay cần Luật sư LHLegal tư vấn pháp lý, giải quyết tranh chấp lao động, hãy liên hệ ngay qua số hotline của chúng tôi để được hỗ trợ nhanh chóng nhất.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự