Đây được xem là một bước tiến lớn trong tư duy xây dựng chính sách pháp luật, nhằm bảo đảm tính ổn định, minh bạch và tạo niềm tin pháp lý cho cộng đồng doanh nghiệp.

Nguyên tắc xử lý vi phạm: Không hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế

Theo Nghị quyết 198/2025/QH15, trong quá trình xử lý vi phạm và giải quyết các vụ việc liên quan đến hoạt động sản xuất - kinh doanh, cần phân định rõ ràng trách nhiệm giữa cá nhân và pháp nhân, cũng như giữa các chế tài hành chính, dân sự và hình sự.

Đối với các vụ việc vi phạm pháp luật trong lĩnh vực dân sự, kinh tế, ưu tiên áp dụng các biện pháp dân sự, hành chính trước. Các doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân được tạo điều kiện để chủ động khắc phục hậu quả, bồi thường thiệt hại, thay vì bị đẩy ngay vào quy trình tố tụng hình sự.

Nếu có thể xử lý hành chính hoặc dân sự thì không xử lý hình sự

Trong trường hợp pháp luật còn khoảng trống hoặc có thể hiểu theo nhiều cách, dẫn đến có thể hoặc không thể xử lý hình sự, thì sẽ không áp dụng hình sự hóa. Đây là một chủ trương nhất quán nhằm bảo vệ sự ổn định và phát triển của kinh tế tư nhân, cũng như tránh lạm dụng hình sự trong điều hành quản lý.

Nếu buộc phải xử lý hình sự: Ưu tiên khắc phục thiệt hại trước

Trong những trường hợp buộc phải xử lý hình sự do tính chất nghiêm trọng của hành vi vi phạm, Nghị quyết nêu rõ: Phải ưu tiên khắc phục hậu quả kinh tế một cách chủ động, toàn diện và kịp thời.

Việc khắc phục này sẽ là căn cứ quan trọng để các cơ quan tố tụng xem xét quyết định khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử và lựa chọn các biện pháp xử lý phù hợp - đúng người, đúng tội, đúng pháp luật.

Bảo đảm nguyên tắc suy đoán vô tội và quyền tài sản hợp pháp

Trong quá trình điều tra, truy tố và xét xử các vụ án liên quan đến hoạt động kinh doanh, nguyên tắc suy đoán vô tội phải được bảo đảm đầy đủ. Việc kê biên, phong tỏa, niêm phong tài sản phải:

• Đúng thẩm quyền, trình tự, thủ tục;

• Không xâm phạm quyền tài sản hợp pháp của cá nhân, doanh nghiệp;

• Tương xứng với thiệt hại dự kiến trong vụ án;

• Có sự thống nhất giữa các cơ quan tiến hành tố tụng.

Phân biệt rõ tài sản hợp pháp và tài sản vi phạm là yêu cầu quan trọng, nhằm tránh ảnh hưởng không đáng có đến các tài sản không liên quan đến hành vi phạm pháp.

Giải quyết vật chứng nhanh chóng, khai thông nguồn lực cho nền kinh tế

Nghị quyết cũng nhấn mạnh việc xử lý kịp thời vật chứng, tài sản liên quan đến vụ việc nhưng không làm ảnh hưởng đến quá trình chứng minh vụ án. Mục tiêu là:

• Sớm khắc phục hậu quả thiệt hại

• Đưa tài sản vào khai thác, sử dụng hiệu quả

• Khơi thông nguồn lực phát triển kinh tế

• Tránh thất thoát, lãng phí tài sản

• Bảo vệ quyền lợi hợp pháp của Nhà nước, tổ chức và cá nhân

Tất cả các nguyên tắc này cũng phải phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Nghị quyết 198/2025/QH15 khẳng định chủ trương lớn của Quốc hội trong việc tạo môi trường pháp lý an toàn, minh bạch, hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân - một trong những động lực quan trọng của nền kinh tế quốc dân.

Việc không hồi tố để xử lý bất lợi, hạn chế hình sự hóa các quan hệ kinh tế, cùng nguyên tắc phân xử công minh, là cam kết pháp lý quan trọng giúp củng cố niềm tin của doanh nghiệp vào pháp luật và môi trường đầu tư tại Việt Nam.