Trong các giao dịch dân sự hiện nay, người tiêu dùng có lẽ sẽ không khó bắt gặp trường hợp khi giao kết hợp đồng mà người bán/người cung cấp dịch vụ hay bên có thế mạnh kinh tế đã chuẩn bị sẵn hợp đồng mẫu sẵn và người tiêu dùng hay bên thế yếu về kinh tế bắt buộc phải ký nếu muốn giao kết hợp đồng. Những trường hợp thường thấy của loại hợp đồng theo mẫu này như giao dịch vay với ngân hàng, ký kết hợp đồng mua bảo hiểm, hay thậm chí là điều khoản sử dụng khi sử dụng mạng xã hội,…

Khi đó, người tiêu dùng/bên thế yếu kinh tế không có cơ hội được đàm phán hợp đồng mà chỉ có 02 lựa chọn: Chấp nhận dự thảo và ký kết hợp đồng hoặc từ chối dự thảo và không ký kết hợp đồng. Những trường hợp này thường được gọi với cụm từ “Take it or leave it” (Chấp nhận hoặc từ bỏ).

Vậy pháp luật quy định như thế nào về việc giao kết hợp đồng mẫu như thế này? Có những quy định nào về giao kết và bảo vệ bên thế yếu trong giao kết hợp đồng mẫu hay không?

Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thêm thông tin về các quy định pháp luật liên quan đến hợp đồng theo mẫu:

Hợp đồng theo mẫu là gì?

Căn cứ khoản 1 Điều 405 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

“Điều 405. Hợp đồng theo mẫu

1. Hợp đồng theo mẫu là hợp đồng gồm những điều khoản do một bên đưa ra theo mẫu để bên kia trả lời trong một thời gian hợp lý; nếu bên được đề nghị trả lời chấp nhận thì coi như chấp nhận toàn bộ nội dung hợp đồng theo mẫu mà bên đề nghị đã đưa ra.

Hợp đồng theo mẫu phải được công khai để bên được đề nghị biết hoặc phải biết về những nội dung của hợp đồng.

Trình tự, thể thức công khai hợp đồng theo mẫu thực hiện theo quy định của pháp luật.”

Đồng thời, khoản 5 Điều 3 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010 quy định:

“Hợp đồng theo mẫu là hợp đồng do tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ soạn thảo để giao dịch với người tiêu dùng.”

Từ định nghĩa trên, hợp đồng theo mẫu là hợp đồng gồm những điều khoản do một bên (thường là tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ hay bên thế mạnh về kinh tế) đưa ra theo mẫu để bên kia (thường là người tiêu dùng hay bên thế yếu về kinh tế) trả lời trong một thời gian hợp lý; nếu bên được đề nghị trả lời chấp nhận thì coi như chấp nhận toàn bộ nội dung hợp đồng theo mẫu mà bên đề nghị đã đưa ra.

Hợp đồng theo mẫu là hợp đồng chứa những điều khoản do bên kinh doanh hàng hóa, dịch vụ soạn sẵn để đưa cho bên còn lại

Quy định pháp luật bảo vệ bên được đề nghị khi giao kết hợp đồng mẫu

Từ quy định nêu trên, có thể nhận thấy rằng hợp đồng theo mẫu được bên soạn thảo đưa ra gây nên nhiều bất lợi cho bên được đề nghị, tạo nên vị thế không công bằng, cân xứng trong giao dịch dân sự. Do đó, pháp luật có những quy định cụ thể để phần nào hạn chế tính bất cân xứng khi giao kết hợp đồng theo mẫu, góp phần bảo vệ người tiêu dùng/bên thế yếu về kinh tế.

Công khai hợp đồng theo mẫu

Theo khoản 1 Điều 405 Bộ luật Dân sự 2015, Hợp đồng theo mẫu phải được công khai để bên được đề nghị biết hoặc phải biết về những nội dung của hợp đồng. Trình tự, thể thức công khai hợp đồng theo mẫu thực hiện theo quy định của pháp luật.

Giải thích hợp đồng theo mẫu có lợi cho bên được đề nghị

Theo khoản 2 Điều 405 Bộ luật Dân sự 2015, Trường hợp hợp đồng theo mẫu có điều khoản không rõ ràng thì bên đưa ra hợp đồng theo mẫu phải chịu bất lợi khi giải thích điều khoản đó.

Quy định này cũng được thể hiện rõ trong các Luật cụ thể, ví dụ như khi giao kết Hợp đồng bảo hiểm nhân thọ theo pháp luật về kinh doanh bảo hiểm.

Bên đưa ra hợp đồng có trách nhiệm giải thích hợp đồng theo mẫu có lợi cho bên được đề nghị

Theo Điều 24 Luật Kinh doanh bảo hiểm 2022 quy định:

“Điều 24. Giải thích hợp đồng bảo hiểm

Trường hợp hợp đồng bảo hiểm có điều khoản không rõ ràng dẫn đến có cách hiểu khác nhau thì điều khoản đó được giải thích theo hướng có lợi cho bên mua bảo hiểm.”

Thông thường, hợp đồng bảo hiểm được ký kết là hợp đồng theo mẫu, hoặc do chính bên doanh nghiệp bảo hiểm đưa ra nên cách giải thích cũng được quy định theo hướng có lợi cho bên mua bảo hiểm nếu trường hợp hợp đồng bảo hiểm có điều khoản không rõ ràng dẫn đến có cách hiểu khác nhau.

Điều khoản hợp đồng mẫu không có hiệu lực vì miễn trách nhiệm của bên đưa ra hợp đồng theo mẫu, tăng trách nhiệm hoặc loại bỏ quyền lợi chính đáng của bên kia

Căn cứ khoản 3 Điều 405 Bộ luật Dân sự 2015 quy định:

“Trường hợp hợp đồng theo mẫu có điều khoản miễn trách nhiệm của bên đưa ra hợp đồng theo mẫu, tăng trách nhiệm hoặc loại bỏ quyền lợi chính đáng của bên kia thì điều khoản này không có hiệu lực, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.”

Theo đó, nếu hợp đồng theo mẫu được bên đề nghị đưa ra có điều khoản miễn trách nhiệm của bên đề nghị, làm tăng trách nhiệm hoặc loại bỏ quyền lợi chính đáng của bên được đề nghị thì điều khoản này không có hiệu lực, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.

Kiểm soát hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung

Theo Điều 19 Luật bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2010:

“Điều 19. Kiểm soát hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung

1. Tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thuộc Danh mục hàng hóa, dịch vụ thiết yếu do Thủ tướng Chính phủ ban hành phải đăng ký hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung với cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

2. Cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tự mình hoặc theo đề nghị của người tiêu dùng, yêu cầu tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ hủy bỏ hoặc sửa đổi hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung trong trường hợp phát hiện hợp đồng theo mẫu, điều kiện giao dịch chung vi phạm quyền lợi của người tiêu dùng.

3. Chính phủ quy định chi tiết Điều này.”

Bên kinh doanh hàng hóa, dịch vụ thiết yếu phải đăng ký hợp đồng theo mẫu

Trên đây là các quy định pháp luật liên quan đến hợp đồng theo mẫu. Rất mong bài viết hữu ích với Quý Bạn đọc.

Luật sư giỏi về tư vấn hợp đồng

Khi có nhu cầu tư vấn về các loại hợp đồng thì việc sử dụng dịch vụ tư vấn Luật sư là hoàn toàn cần thiết. Đội ngũ Luật sư giỏi về kinh doanh thương mại, tư vấn doanh nghiệp và hợp đồng của chúng tôi sẵn sàng cung cấp các giải pháp toàn diện an toàn, hiệu quả cho doanh nghiệp.

Với kiến thức và trình độ chuyên môn sâu rộng chúng tôi luôn xem xét, đánh giá nội dung tư vấn trên nhiều khía cạnh để doanh nghiệp hạn chế rủi ro, bảo vệ quyền lợi của doanh nghiệp một cách tốt nhất.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline - gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

---

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự