Tội rửa tiền: Những thủ đoạn phổ biến và biện pháp ngăn chặn

>>> Quy định pháp luật về tội rửa tiền

>>> Trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại

Rửa tiền là gì?

Căn cứ theo khoản 1 Điều 3 Luật phòng, chống rửa tiền năm 2022 quy định “Rửa tiền là hành vi của tổ chức, cá nhân nhằm hợp pháp hóa nguồn gốc của tài sản do phạm tội mà có.”

Đồng thời, tại Điều 324 Bộ luật Hình sự 2015 sđ, bs 2017 quy định hành vi của Tội rửa tiền gồm các hành vi sau:

• Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài chính, ngân hàng hoặc giao dịch khác nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có;

• Sử dụng tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có vào việc tiến hành các hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động khác;

• Che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thực sự, vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có hoặc cản trở việc xác minh các thông tin đó;

• Thực hiện một trong các hành vi nêu trên đối với tiền, tài sản biết là có được từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng, chuyển đổi tiền, tài sản do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có.

Những thủ đoạn phổ biến của tội rửa tiền

Rửa tiền qua giao dịch tài chính

Một trong những chiến lược phổ biến mà các đối tượng rửa tiền sử dụng là chia nhỏ các khoản tiền lớn thành nhiều giao dịch nhỏ hơn để tránh sự chú ý của cơ quan chức năng. Theo Quyết định số 11/2023/QĐ-TTg và Điều 9 Thông tư số 09/2023/TT-NHNN hướng dẫn Luật Phòng chống rửa tiền 2020 từ ngày 1/12/2023,  mọi giao dịch tiền mặt từ 400 triệu đồng trở lên hoặc chuyển tiền quốc tế từ 1.000 USD trở lên đều phải được báo cáo cho Ngân hàng Nhà nước Việt Nam . Để né tránh quy định này, các đối tượng thường chia nhỏ số tiền cần rửa thành nhiều giao dịch dưới ngưỡng báo cáo hoặc sử dụng danh tính của người khác để thực hiện giao dịch.

Rửa tiền qua đầu tư bất động sản

Bất động sản là một kênh phổ biến để hợp pháp hóa tiền bất chính do tính thanh khoản cao và giá trị lớn. Các đối tượng thường mua bán bất động sản nhiều lần, sử dụng người thân hoặc công ty làm vỏ bọc để đứng tên, nhằm che giấu nguồn gốc tiền. Ví dụ, trong vụ án Giang Kim Đạt, đối tượng đã nhờ người thân mua và đứng tên 40 bất động sản tại Hà Nội, TP.HCM và Hải Phòng để hợp pháp hóa số tiền khoảng 260 tỷ đồng thu được từ hành vi tham ô.

Đối tượng đã nhờ người thân mua và đứng tên 40 bất động sản nhằm hợp pháp hóa số tiền từ hành vi tham ô

Rửa tiền qua mua bán vàng, kim cương hoặc tài sản có giá trị

Một trong những phương thức rửa tiền phổ biến và khó kiểm soát là việc sử dụng tiền mặt để mua các loại tài sản có giá trị cao như vàng miếng, đồng hồ xa xỉ, kim cương hoặc các tác phẩm nghệ thuật. Theo báo cáo của Nhóm đặc nhiệm tài chính quốc tế (FATF), khoảng 20% các vụ rửa tiền toàn cầu có liên quan đến việc chuyển đổi tài sản phạm pháp thành hàng hóa quý hiếm, do đặc điểm dễ lưu chuyển, khó định giá chuẩn và khó truy vết. Tại Việt Nam, dù thị trường vàng đã có những bước quản lý chặt chẽ hơn từ khi Nhà nước độc quyền sản xuất vàng miếng, nhưng giao dịch vàng nữ trang, đá quý vẫn diễn ra sôi động ngoài luồng – không hóa đơn, không chứng từ, không định danh người mua. Nhiều đối tượng lợi dụng lỗ hổng này để “rửa tiền mặt”, sau đó bán lại nhằm thu tiền “sạch”. Nguy hiểm hơn, có những đối tượng thực hiện các giao dịch xuyên biên giới: mua kim cương, trang sức xa xỉ tại nước ngoài bằng tiền bất hợp pháp, sau đó mang về Việt Nam dưới dạng tài sản cá nhân, rồi bán lại thông qua các cửa hàng hoặc sàn đấu giá nhỏ lẻ. Việc định giá tài sản xa xỉ phụ thuộc vào thỏa thuận dân sự, ít bị kiểm soát bởi cơ quan thuế, càng khiến cho dòng tiền “bẩn” dễ dàng được hợp pháp hóa một cách trót lọt.

Rửa tiền qua hoạt động thương mại

Hoạt động thương mại quốc tế cung cấp một lớp vỏ hoàn hảo để che giấu dòng tiền bất hợp pháp. Các đối tượng thành lập công ty xuất nhập khẩu, tạo ra các hợp đồng mua bán hàng hóa giả mạo để hợp thức hóa việc chuyển tiền ra nước ngoài.Điển hình như vụ án Nguyễn Văn Thắng, Phạm Anh Tuấn và đồng phạm về tội “Vận chuyển trái phép hàng hóa, tiền tệ qua biên giới”, quy định tại điều 189 BLHS. Theo kết quả điều tra, Nguyễn Văn Thắng cùng đồng phạm đã lập nhiều công ty xuất nhập khẩu làm ăn với nước ngoài, làm thủ tục tạm nhập tái xuất hàng hóa che đậy cho việc vận chuyển trái phép tới 30.000 tỷ đồng từ Việt Nam ra nước ngoài nhằm che giấu hành vi phạm tội. Đây là hình thức dịch vụ ngầm chuyển tiền bất hợp pháp ra nước ngoài thu phí trên tổng số tiền chuyển đi với thủ đoạn giả mạo thanh toán giao dịch hàng hóa, dịch vụ trong thương mại quốc tế. 

Rửa tiền qua tiền điện tử và tiền ảo

Thông qua tiền ảo là phương thức thủ đoạn rửa tiền còn rất mới và dường như công tác quản lý của nhà nước về loại hình này còn đang lỏng lẻo. Tiền ảo hay còn gọi là tiền mã hóa (Cryptocurrency) là một tài sản kỹ thuật được thiết kế để làm trao đổi trung gian như tiền thật như đồng Bitcoin (BTC), Binance coin (BNC)…

Tiền điện tử và tiền ảo như Bitcoin, Ethereum đang trở thành công cụ rửa tiền hiệu quả nhờ tính ẩn danh và khả năng giao dịch xuyên biên giới. Theo báo cáo của Chainalysis, Việt Nam đứng thứ 13 về lợi nhuận thu được từ Bitcoin trong năm 2020 với 351 triệu USD. Mặc dù tiền ảo không được công nhận là phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam, nhưng việc mua bán, đầu tư vào tiền ảo chưa có quy định pháp lý rõ ràng, tạo điều kiện cho các đối tượng lợi dụng để rửa tiền. Ví dụ, một cá nhân có thể sử dụng số tiền lớn mua tiền ảo qua các sàn giao dịch P2P mà không bị giám sát, sau đó chuyển đổi sang ngoại tệ hoặc bán lại để thu tiền “sạch”.​

Rửa tiền qua các công ty dịch vụ tài chính

Một trong những chiêu thức rửa tiền tinh vi và khó phát hiện nhất hiện nay là việc thành lập các công ty “vỏ bọc” mang danh nghĩa tổ chức tài chính, công ty tư vấn đầu tư, hoặc đơn vị cung cấp dịch vụ chuyển tiền, cầm đồ, cho vay ngang hàng (P2P Lending)... để hợp pháp hóa dòng tiền bất minh. Báo cáo của Ngân hàng Thế giới (WB) năm 2023 cho biết, khoảng 15–20% các vụ rửa tiền ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương có sự tham gia của các pháp nhân trung gian như công ty tài chính hoặc doanh nghiệp dịch vụ. Tại Việt Nam, trong một số vụ án hình sự lớn, các đối tượng đã sử dụng doanh nghiệp do chính mình hoặc người thân đứng tên để tạo ra hồ sơ kế toán giả mạo, ghi nhận các khoản “doanh thu” hoặc “cho vay” không có thật, nhằm lồng ghép tiền thu được từ hành vi phạm tội vào báo cáo tài chính, rồi chuyển ngược lại cho cá nhân dưới hình thức chia lợi nhuận, lãi vay hoặc tiền mặt. Một số công ty tài chính “đen” còn giả lập hợp đồng vay trị giá hàng tỷ đồng nhưng không có chứng từ giải ngân, không có đối tượng vay thực tế - chỉ nhằm tạo đầu vào cho dòng tiền bất minh. Thậm chí, có hiện tượng các đối tượng mua lại công ty sắp ngừng hoạt động, thay đổi pháp nhân, “tái sử dụng” để thực hiện các giao dịch rửa tiền trong thời gian ngắn, trước khi lại giải thể hoặc bỏ trốn.

Điển hình như vụ án của bị cáo Lê Văn Điệp (SN 1998, trú xã Cẩm Vịnh, huyện Cẩm Xuyên, Hà Tĩnh) và Phan Thị Bé (SN 1996, trú xã Lâm Hợp, huyện Kỳ Anh, Hà Tĩnh) cùng 20 đối tượng khác. Hành vi rửa tiền được thực hiện bằng cách thuê người dân mở hàng trăm tài khoản ngân hàng, sau đó chuyển giao cho nhóm đối tượng quản lý. Từ các tài khoản này, nhóm tổ chức thực hiện việc nhận và chuyển tiền theo lệnh của một đối tượng người Trung Quốc, với tổng số tiền luân chuyển mỗi ngày lên tới 20–30 tỷ đồng. Đây là hình thức rửa tiền thông qua giao dịch tài chính – sử dụng pháp nhân và tài khoản cá nhân để làm trung gian chuyển dòng tiền bất hợp pháp, xóa dấu vết nguồn gốc và mục đích sử dụng của khoản tiền phạm pháp.

Một số biện pháp ngăn chặn tội rửa tiền

Thứ nhất, từ phía Nhà nước:

• Siết chặt giám sát tài chính: Cơ quan nhà nước phải tăng cường kiểm tra các tổ chức tín dụng, bắt buộc báo cáo giao dịch lớn bất thường.

• Xây dựng hệ thống báo cáo giao dịch đáng ngờ (STR) và giao dịch lớn (CTR).

• Hoàn thiện quy định pháp luật: Sửa đổi Luật Phòng, chống rửa tiền năm 2022 theo hướng mở rộng phạm vi tội phạm nguồn, bổ sung quy định đối với tiền ảo, tài sản số.

Thứ hai, từ phía doanh nghiệp:

• Thực hiện quy trình Know Your Customer (KYC): Xác minh khách hàng, giám sát giao dịch có dấu hiệu bất thường.

• Thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh: Có bộ phận pháp chế và kiểm toán nội bộ chủ động đánh giá rủi ro.

• Huấn luyện nhận diện dấu hiệu rửa tiền: Đào tạo nhân viên tài chính, kế toán, pháp lý định kỳ.

Để ngăn chặn tội rửa tiền, doanh nghiệp nên thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ mạnh

Hình phạt đối với tội rửa tiền

Theo quy định tại Điều 324 BLHS 2015 sđ, bs 2017, hình phạt của tội rửa tiền có thể đối mặt với các hình phạt tù, phạt tiền và một số hình phạt bổ sung như sau:

Điều 324: Tội rửa tiền

“1. Người nào thực hiện một trong các hành vi sau đây, thì bị phạt tù từ 01 năm đến 05 năm:

a) Tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào giao dịch tài chính, ngân hàng hoặc giao dịch khác nhằm che giấu nguồn gốc bất hợp pháp của tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có;

b) Sử dụng tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có vào việc tiến hành các hoạt động kinh doanh hoặc hoạt động khác;

c) Che giấu thông tin về nguồn gốc, bản chất thực sự, vị trí, quá trình di chuyển hoặc quyền sở hữu đối với tiền, tài sản do mình phạm tội mà có hoặc biết hay có cơ sở để biết là do người khác phạm tội mà có hoặc cản trở việc xác minh các thông tin đó;

d) Thực hiện một trong các hành vi quy định tại các điểm a, b và c khoản này đối với tiền, tài sản biết là có được từ việc chuyển dịch, chuyển nhượng, chuyển đổi tiền, tài sản do người khác thực hiện hành vi phạm tội mà có.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm:

a) Có tổ chức;

b) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;

c) Phạm tội 02 lần trở lên;

d) Có tính chất chuyên nghiệp;

đ) Dùng thủ đoạn tinh vi, xảo quyệt;

e) Tiền, tài sản phạm tội trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

g) Thu lợi bất chính từ 50.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;

h) Tái phạm nguy hiểm.

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 10 năm đến 15 năm:

a) Tiền, tài sản phạm tội trị giá 500.000.000 đồng trở lên;

b) Thu lợi bất chính 100.000.000 đồng trở lên;

c) Gây ảnh hưởng xấu đến an toàn hệ thống tài chính, tiền tệ quốc gia.

4. Người chuẩn bị phạm tội này, thì bị phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

6. Pháp nhân thương mại phạm tội quy định tại Điều này, thì bị phạt như sau:

a) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này, thì bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng;

b) Phạm tội thuộc một trong các trường hợp quy định tại các điểm a, c, d, đ, e, g và h khoản 2 Điều này, thì bị phạt tiền từ 5.000.000.000 đồng đến 10.000.000.000 đồng;

c) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại khoản 3 Điều này, thì bị phạt tiền từ 10.000.000.000 đồng đến 20.000.000.000 đồng hoặc đình chỉ hoạt động có thời hạn từ 01 năm đến 03 năm;

d) Phạm tội thuộc trường hợp quy định tại Điều 79 của Bộ luật này, thì bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn;

đ) Pháp nhân thương mại còn có thể bị phạt tiền từ 1.000.000.000 đồng đến 5.000.000.000 đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc cấm huy động vốn từ 01 năm đến 03 năm.”

Vai trò của luật sư trong phòng ngừa và xử lý tội rửa tiền

Trong quá trình phòng ngừa và xử lý tội rửa tiền hiện nay Luật sư đóng vai trò vô cùng quan trọng và được thể hiện qua nhiều hành vi, công tác như sau:

• Tư vấn pháp lý cho doanh nghiệp: Giúp doanh nghiệp nhận diện và phòng ngừa rủi ro rửa tiền trong các giao dịch.

• Soát xét pháp lý, kiểm tra tuân thủ: Luật sư rà soát hợp đồng, cấu trúc pháp lý, góp phần phát hiện các hành vi lách luật.

• Bào chữa, bảo vệ quyền lợi trong tố tụng: Khi thân chủ bị điều tra về tội rửa tiền, luật sư đóng vai trò then chốt trong việc chứng minh tài sản hợp pháp, phản bác cáo buộc sai lệch.

• Hỗ trợ đào tạo doanh nghiệp và tổ chức tài chính: Luật sư có thể tổ chức hội thảo nội bộ, viết hướng dẫn tuân thủ để xây dựng văn hóa minh bạch.

Tội rửa tiền là một trong những hành vi nguy hiểm nhất trong thời đại kinh tế số, đe dọa đến tính minh bạch và hiệu quả quản lý nhà nước. Với hệ thống pháp luật đang ngày càng hoàn thiện và cơ chế hợp tác quốc tế chặt chẽ, việc phòng, chống rửa tiền cần sự chung tay của cả cơ quan quản lý, doanh nghiệp và đặc biệt là đội ngũ luật sư. LHLegal tự hào là đơn vị luật chuyên sâu trong lĩnh vực hình sự, tài chính và doanh nghiệp, luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn – từ tư vấn phòng ngừa rủi ro đến bảo vệ quyền lợi hợp pháp trong các vụ án hình sự, đảm bảo mọi hành vi đầu tư, kinh doanh đều minh bạch và hợp pháp.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự