Tham ô tài sản trong lĩnh vực ngân hàng bị xử phạt thế nào?

>>> Tham ô tài sản là gì? Người phạm tội tham ô bị truy cứu trách nhiệm hình sự về tội gì?

>>> Người tham ô tài sản nộp tiền khắc phục hậu quả có được giảm án không?

Bài viết dưới đây sẽ giúp làm rõ các căn cứ pháp lý và khung hình phạt cụ thể đối với tội tham ô tài sản trong lĩnh vực ngân hàng.

Tội tham ô tài sản theo Bộ luật hình sự là gì?

Tội tham ô tài sản là hành vi lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm hoặc đã bị kết án về một trong các tội quy định từ Điều 353 đến Điều 359 Bộ luật Hình sự năm 2015, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm. (Theo quy định tại Điều 353 Bộ luật hình sự năm 2015).

Cấu thành tội phạm:

Về chủ thể: 

• Chủ thể của tội tham ô tài sản là chủ thể đặc biệt, bao gồm người có chức vụ, quyền hạn trong các cơ quan, tổ chức nhà nước, doanh nghiệp hoặc tổ chức ngoài nhà nước, có trách nhiệm quản lý tài sản mà họ chiếm đoạt. Người phạm tội phải từ đủ 16 tuổi trở lên và có năng lực trách nhiệm hình sự theo quy định.

• Đối với tội tham ô tài sản, dấu hiệu thuộc về chủ thể là yếu tố quan trọng nhất để xác định hành vi phạm tội, bởi người phạm tội phải có chức vụ, quyền hạn gắn liền với việc quản lý tài sản thì mới có điều kiện lợi dụng vị trí công tác để chiếm đoạt. 

• Trong lĩnh vực ngân hàng, chủ thể này thường là cán bộ, nhân viên tín dụng, kế toán, thủ quỹ, giám đốc chi nhánh hoặc người được giao quyền phê duyệt, quản lý nguồn vốn, tài sản, hồ sơ tín dụng…

Về khách thể: 

• Khách thể của tội phạm là các quan hệ xã hội bảo đảm cho hoạt động bình thường, trong sạch và minh bạch của các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp, bao gồm cả tổ chức nhà nước và tổ chức ngoài nhà nước.

• Hành vi tham ô tài sản trong lĩnh vực ngân hàng xâm phạm trực tiếp đến tài sản mà người phạm tội có trách nhiệm quản lý, đồng thời làm suy yếu tổ chức, gây mất uy tín, ảnh hưởng nghiêm trọng đến niềm tin và tài sản của người dân vào hệ thống các tổ chức tín dụng nói chung và ngân hàng nói riêng.

• Tài sản bị chiếm đoạt có thể là tiền mặt, tiền gửi, chứng từ có giá trị , khoản vay, hoặc các loại tài sản khác được ngân hàng hoặc tổ chức tín dụng giao cho cá nhân có trách nhiệm quản lý, bảo quản, sử dụng đúng mục đích.

Về mặt khách quan:

• Thủ đoạn phạm tội: người phạm tội lợi dụng chức vụ, quyền hạn được giao để chiếm đoạt tài sản. Quyền hạn trong công việc được họ sử dụng như một công cụ phạm tội, nhằm biến tài sản của người khác do mình quản lý thành tài sản của chính mình.

• Hành vi phạm tội: là hành vi chiếm đoạt tài sản được giao quản lý, có thể thực hiện một cách công khai hoặc bí mật, nhưng đều có điểm chung là gắn liền với quyền hạn, nhiệm vụ của người phạm tội. 

• Trong lĩnh vực ngân hàng, hành vi này có thể biểu hiện như: rút tiền trái phép từ tài khoản khách hàng, lập khống hồ sơ giải ngân, chiếm đoạt tiền gửi hoặc tài sản bảo đảm... Nếu không có chức vụ, quyền hạn được giao, người phạm tội sẽ khó hoặc không thể thực hiện hành vi chiếm đoạt này.

Về mặt chủ quan:

• Người phạm tội thực hiện hành vi với lỗi cố ý trực tiếp – họ nhận thức rõ tính nguy hiểm của hành vi, thấy trước hậu quả của việc chiếm đoạt trái phép tài sản, nhưng vẫn thực hiện hành vi phạm tội để vụ lợi cho bản thân.

• Trong các vụ án tham ô trong ngân hàng, động cơ thường xuất phát từ lòng tham, sự lợi dụng lòng tin, hoặc áp lực kinh tế cá nhân, nhưng dù vì lý do nào, yếu tố lỗi cố ý vẫn là căn cứ xác định trách nhiệm hình sự.

Một số nguyên nhân dẫn đến tội tham ô trong lĩnh vực ngân hàng

Thứ nhất, hệ thống quản lý và chính sách, quy định pháp luật về tài chính – ngân hàng vẫn còn hạn chế, thiếu đồng bộ, tạo điều kiện cho một số cá nhân lợi dụng để trục lợi. Trong hoạt động cho vay, công tác thẩm định, thu thập thông tin khách hàng ở nhiều nơi còn lỏng lẻo, phụ thuộc vào dữ liệu do khách hàng cung cấp, thiếu kiểm chứng độc lập, không có quy định cụ thể về tiêu chuẩn và hạn mức để thẩm định chính xác giá trị tài sản đảm bảo khoản vay. Điều này dẫn đến nợ xấu gia tăng, nhiều khoản vay không có khả năng thu hồi, gây thiệt hại cho tổ chức tín dụng.

Hệ thống quản lý, chính sách, quy định pháp luật về tài chính - ngân hàng còn hạn chế

Thứ hai, sự tăng trưởng nóng của ngành ngân hàng thời gian qua làm bộc lộ nhiều hạn chế. Việc mở rộng mạng lưới chi nhánh, chạy theo chỉ tiêu huy động vốn khiến công tác quản lý, kiểm soát rủi ro bị xem nhẹ. Một số lãnh đạo ngân hàng đặt nặng mục tiêu doanh thu, cạnh tranh thị phần nên buông lỏng kiểm tra, tạo kẽ hở cho cán bộ lợi dụng nhận hối lộ, cố ý làm trái, nâng khống tài sản thế chấp, đảo nợ trái quy định. Công tác giám sát nội bộ, kiểm tra, kiểm toán ở nhiều nơi vẫn là khâu yếu, chưa thực hiện thường xuyên, đầy đủ và  chính xác, một số cán bộ thiếu trách nhiệm hoặc vụ lợi, dẫn đến vi phạm.

Thứ ba, chất lượng đội ngũ cán bộ còn nhiều khuyết điểm. Một bộ phận nhân viên ngân hàng yếu về nghiệp vụ, kém phẩm chất đạo đức, dễ bị cám dỗ vật chất hoặc lôi kéo bởi tệ nạn (cờ bạc, đầu cơ, kinh doanh bất động sản, chứng khoán...). Công tác đào tạo, luân chuyển, đề bạt, quản lý nhân sự trong nhiều ngân hàng chưa chặt chẽ, chưa gắn với việc giáo dục đạo đức nghề nghiệp và phổ biến các thủ đoạn phạm tội mới, dẫn đến cán bộ thiếu cảnh giác, dễ bị lợi dụng.

Thứ tư, công tác phát hiện, kiểm tra và thanh tra nội bộ còn yếu. Việc kiểm toán, giám sát không thường xuyên và chưa kịp thời, thường phát hiện vi phạm sau khi hậu quả đã xảy ra, gây thiệt hại lớn. Dù cơ quan điều tra nỗ lực thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, nhưng hiệu quả vẫn thấp do hành vi che giấu tinh vi, kéo dài.

Thứ năm, việc xử lý vi phạm và phối hợp với cơ quan chức năng chưa nghiêm và kịp thời. Một số lãnh đạo ngân hàng ngại ảnh hưởng uy tín, nên che giấu, xử lý nội bộ các vụ việc, không trình cáo cho cơ quan điều tra. Sự phối hợp giữa ngân hàng với các cơ quan chức năng chưa chặt chẽ, khiến việc phát hiện, xử lý tội phạm tham nhũng còn chậm và thiếu hiệu quả.

Các hành vi tham ô phổ biến trong lĩnh vực ngân hàng

Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để chiếm đoạt tiền gửi hoặc tài sản của khách hàng

Một trong những hành vi tham ô phổ biến nhất trong lĩnh vực ngân hàng là cán bộ, nhân viên lợi dụng quyền hạn được giao để chiếm đoạt tiền gửi, tài sản hoặc chứng từ có giá của khách hàng. Họ có thể giả mạo chữ ký, lập chứng từ khống, chỉnh sửa dữ liệu trên hệ thống hoặc rút tiền mặt từ tài khoản khách hàng mà không có sự đồng ý của chủ sở hữu. Những hành vi này thường xảy ra ở vị trí giao dịch viên, kế toán, thủ quỹ hoặc nhân viên tín dụng, là những người trực tiếp tiếp xúc với dòng tiền hoặc dữ liệu tài chính của khách hàng.

Hậu quả không chỉ dừng lại ở việc thiệt hại tài sản mà còn làm suy giảm nghiêm trọng uy tín và niềm tin của khách hàng đối với ngân hàng, ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định của hệ thống tín dụng.

Lập khống hồ sơ tín dụng, giải ngân sai quy định để chiếm đoạt tài sản

Hành vi lập hồ sơ vay vốn khống hoặc sai sự thật, nâng khống giá trị tài sản thế chấp, hoặc giải ngân trái quy định nhằm chiếm đoạt tiền của ngân hàng là dạng tham ô thường gặp trong thực tiễn. Cán bộ ngân hàng có thể cấu kết với khách hàng hoặc tự ý lập hồ sơ ảo để giải ngân khoản vay, sau đó chiếm đoạt một phần hoặc toàn bộ số tiền.

Trong một số trường hợp, người phạm tội còn sử dụng pháp nhân “sân sau” hoặc công ty người thân để hợp thức hóa hồ sơ vay vốn, khiến việc phát hiện vi phạm trở nên khó khăn. Đây là hành vi đặc biệt nguy hiểm vì không chỉ chiếm đoạt tài sản mà còn che giấu dưới hình thức nghiệp vụ hợp pháp, gây thiệt hại lớn cho ngân hàng và hệ thống tài chính.

Lập khống hồ sơ tín dụng, giải ngân sai quy định là một hành vi tham ô trong lĩnh vực ngân hàng điển hình

Thao túng, lợi dụng hệ thống kế toán – công nghệ ngân hàng để chiếm đoạt

Sự phát triển của công nghệ ngân hàng tạo điều kiện cho các hành vi tham ô diễn ra tinh vi hơn, đặc biệt qua việc can thiệp vào phần mềm quản lý giao dịch, chuyển tiền hoặc dữ liệu kế toán. Một số cán bộ kỹ thuật, nhân viên quản trị hệ thống hoặc kế toán viên có thể tự ý điều chỉnh số liệu, chuyển tiền qua trung gian hoặc tạo “tài khoản ảo” để chiếm đoạt tài sản ngân hàng.

Hành vi này thường khó phát hiện trong giai đoạn đầu vì được ngụy trang dưới các thao tác nghiệp vụ nội bộ và chỉ bị phát hiện khi thực hiện kiểm toán độc lập hoặc khi có sai lệch số liệu nghiêm trọng. Việc lợi dụng hệ thống công nghệ để chiếm đoạt tài sản thể hiện mức độ nguy hiểm cao và đòi hỏi ngân hàng phải có cơ chế kiểm soát nội bộ và bảo mật dữ liệu chặt chẽ.

Chiếm đoạt, biển thủ quỹ nội bộ hoặc tài sản thuộc quyền quản lý của ngân hàng

Ngoài việc chiếm đoạt tài sản của khách hàng, hành vi tham ô còn có thể xảy ra đối với chính tài sản của ngân hàng như quỹ nội bộ, khoản dự phòng, tài sản thanh lý, vật tư, trang thiết bị hoặc tiền bảo hiểm. Một số cán bộ quản lý, kế toán hoặc thủ quỹ có thể làm sai lệch sổ sách, không ghi nhận giao dịch, giữ lại khoản chênh lệch, hoặc lợi dụng quyền hạn trong việc phê duyệt chi tiêu để chiếm đoạt.

Hành vi này thường gắn với thiếu kiểm tra, giám sát chéo trong nội bộ và mâu thuẫn lợi ích giữa các bộ phận. Dù giá trị tài sản chiếm đoạt có thể nhỏ hơn so với các vụ án tín dụng, nhưng xét về bản chất, đây vẫn là tội tham ô tài sản, làm xói mòn kỷ luật tài chính và văn hóa liêm chính trong ngân hàng.

Cấu kết, tiếp tay cho khách hàng chiếm đoạt tài sản ngân hàng

Một dạng hành vi phức tạp hơn là cán bộ ngân hàng câu kết với khách hàng hoặc doanh nghiệp để thực hiện các hành vi chiếm đoạt. Thông qua việc bỏ qua quy trình thẩm định, phê duyệt khống hồ sơ vay, định giá sai tài sản thế chấp hoặc đảo nợ trái quy định, các đối tượng này giúp khách hàng rút tiền của ngân hàng một cách hợp pháp trên danh nghĩa, sau đó chia nhau khoản chiếm đoạt.

Trong thực tế, nhiều vụ án lớn về tham ô tài sản trong ngân hàng đều có sự cấu kết giữa nội bộ ngân hàng và khách hàng bên ngoài, tạo nên chuỗi hành vi phạm tội có tổ chức, khó phát hiện và gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng cho tổ chức tín dụng.

Tội tham ô tài sản trong lĩnh vực ngân hàng bị xử phạt thế nào?

Tội tham ô được quy định tại Điều 353 Bộ luật hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) với khung hình phạt như sau:

• Khung cơ bản: Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm khi người lợi dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản mà mình có trách nhiệm quản lý trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây:

  • Đã bị xử lý kỷ luật về hành vi này mà còn vi phạm;

  • Đã bị kết án về một trong các tội quy định tại Mục 1 Chương XXIII Bộ luật hình sự năm 2015 (Các tội phạm về chức vụ), chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

• Khung 2: Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm khi người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây:

  • Có tổ chức;

  • Dùng thủ đoạn xảo quyệt, nguy hiểm;

  • Phạm tội 02 lần trở lên;

  • Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

  • Chiếm đoạt tiền, tài sản dùng vào mục đích xóa đói, giảm nghèo; tiền, phụ cấp, trợ cấp, ưu đãi đối với người có công với cách mạng; các loại quỹ dự phòng hoặc các loại tiền, tài sản trợ cấp, quyên góp cho những vùng bị thiên tai, dịch bệnh hoặc các vùng kinh tế đặc biệt khó khăn;

  • Gây thiệt hại về tài sản từ 1.000.000.000 đồng đến dưới 3.000.000.000 đồng;

  • Ảnh hưởng xấu đến đời sống của cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong cơ quan, tổ chức.

• Khung 3: Phạt tù từ 15 năm đến 20 năm khi người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây:

  • Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng;

  • Gây thiệt hại về tài sản từ 3.000.000.000 đồng đến dưới 5.000.000.000 đồng;

  • Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;

  • Dẫn đến doanh nghiệp hoặc tổ chức khác bị phá sản hoặc ngừng hoạt động.

Hành vi tham ô khiến doanh nghiệp phá sản, người phạm tội có thể bị phạt từ 15-20 năm

• Khung 4: Phạt tù 20 năm, tù chung thân hoặc tử hình khi người phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây:

  • Chiếm đoạt tài sản trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên;

  • Gây thiệt hại về tài sản 5.000.000.000 đồng trở lên.

• Hình phạt bổ sung: Cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ 01 năm đến 05 năm, có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ trong xét xử

Tình tiết tăng nặng:

• Hành vi chiếm đoạt tài sản có giá trị lớn hoặc đặc biệt lớn.

• Hành vi gây hậu quả nghiêm trọng: làm doanh nghiệp phá sản, gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động của tổ chức. 

• Phạm tội có tổ chức, có đồng phạm, lợi dụng chức vụ cao (lãnh đạo cấp phòng, chi nhánh, giám đốc).

Tình tiết giảm nhẹ:

• Người phạm tội thành khẩn khai báo, tích cực khắc phục hậu quả (hoàn trả tài sản, bồi thường thiệt hại).

• Có nhân thân tốt (lần đầu phạm tội).

• Hành vi phạm tội xảy ra trong hoàn cảnh bị ép buộc. (nhưng lưu ý: tội tham ô tài sản xuất phát từ lỗi cố ý vì vụ lợi nên tình tiết “bị ép buộc” khó đủ để miễn trách nhiệm).

LH Legal - Đồng hành pháp lý trong các vụ việc tham ô tài sản trong lĩnh vực ngân hàng

Trong bối cảnh lĩnh vực ngân hàng ngày càng phức tạp và tiềm ẩn nhiều rủi ro về tham ô, lạm dụng chức vụ và chiếm đoạt tài sản, việc xử lý các vụ việc này đòi hỏi kinh nghiệm chuyên sâu không chỉ về pháp luật hình sự, mà còn về nghiệp vụ tài chính – ngân hàng, kế toán và kiểm toán nội bộ. Với kinh nghiệm nhiều năm trong tư vấn và tham gia tố tụng hình sự – kinh tế, LH Legal luôn là người đồng hành tin cậy của các ngân hàng, tổ chức tín dụng và cá nhân bị thiệt hại trong quá trình xử lý các hành vi tham ô.

Tư vấn và đánh giá rủi ro pháp lý ban đầu

LH Legal hỗ trợ khách hàng xác định bản chất hành vi vi phạm: liệu đó là dấu hiệu của tội tham ô tài sản, tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, hay tội vi phạm quy định trong hoạt động của các tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (Điều 206 BLHS). 

Luật sư sẽ phân tích cấu thành tội phạm, yếu tố lỗi, thiệt hại, chứng cứ để đưa ra hướng xử lý phù hợp – hình sự, dân sự hoặc xử lý nội bộ.

Hỗ trợ điều tra và thu thập chứng cứ

LH Legal phối hợp cùng bộ phận pháp chế, kiểm toán nội bộ và cơ quan điều tra để thu thập, bảo toàn chứng cứ điện tử, gồm sao kê giao dịch, dữ liệu truy cập, chứng từ kế toán và hồ sơ tín dụng. Việc này đặc biệt quan trọng trong các vụ án ngân hàng, nơi hành vi chiếm đoạt thường được che giấu tinh vi qua nhiều lớp nghiệp vụ.

Đội ngũ Luật sư và cộng sự LH Legal

Đại diện bảo vệ quyền lợi trong tố tụng hình sự và dân sự

Luật sư của LH Legal tham gia với tư cách người bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho ngân hàng, doanh nghiệp hoặc cá nhân bị hại, đảm bảo:

• Yêu cầu khởi tố, truy tố đúng tội danh và đúng người;

• Tham gia các buổi hỏi cung, đối chất, giám định để làm rõ trách nhiệm;

• Đề nghị thu hồi tài sản bị chiếm đoạt, phong tỏa tài khoản, kê biên tài sản để đảm bảo nghĩa vụ bồi thường;

• Đại diện khách hàng yêu cầu bồi thường dân sự trong cùng vụ án hình sự hoặc khởi kiện độc lập nếu cần.

Tư vấn truyền thông và bảo vệ uy tín tổ chức

Các vụ án tham ô trong ngân hàng không chỉ là vấn đề pháp lý, mà còn là khủng hoảng niềm tin. LH Legal hỗ trợ khách hàng trong việc truyền thông đúng hướng, công khai thông tin cần thiết theo quy định, bảo đảm tuân thủ pháp luật nhưng vẫn bảo vệ danh tiếng của ngân hàng.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 12A Nguyễn Đình Chiểu, Phường Tân Định, Thành phố Hồ Chí Minh (Phường Đa Kao, Quận 1 cũ)

Chi nhánh Nha Trang: 144 Hoàng Hoa Thám, phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà (Phường Lộc Thọ, Thành phố Nha Trang cũ)

Theo dõi Công ty Luật LH Legal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LH Legal

Youtube: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LH Legal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự

Kênh Zalo OA

Hồ sơ năng lực LH Legal