Nguyên tắc xử lý đối với pháp nhân thương mại phạm tội
Căn cứ theo khoản 2 Điều 3 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về nguyên tắc xử lý đối với pháp nhân thương mại phạm tội như sau:
-
Mọi hành vi phạm tội do pháp nhân thương mại thực hiện phải được phát hiện kịp thời, xử lý nhanh chóng, công minh theo đúng pháp luật;
-
Mọi pháp nhân thương mại phạm tội đều bình đẳng trước pháp luật, không phân biệt hình thức sở hữu và thành phần kinh tế;
-
Nghiêm trị pháp nhân thương mại phạm tội dùng thủ đoạn tinh vi, có tính chất chuyên nghiệp, cố ý gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng;
-
Khoan hồng đối với pháp nhân thương mại tích cực hợp tác với cơ quan có trách nhiệm trong việc phát hiện tội phạm hoặc trong quá trình giải quyết vụ án, tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại gây ra, chủ động ngăn chặn hoặc khắc phục hậu quả xảy ra.
Như vậy, khi xử lý pháp nhân thương mại phạm tội cần phải tuân thủ các nguyên tắc được pháp luật hình sự quy định.
Các hình phạt đối với pháp nhân thương mại phạm tội
Căn cứ vào Điều 33 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) quy định về các hình phạt đối với pháp nhân thương mại khi phạm tội như sau:
Hình phạt chính
Phạt tiền: Phạt tiền được áp dụng là hình phạt chính hoặc hình phạt bổ sung đối với pháp nhân thương mại phạm tội. Mức tiền phạt được quyết định căn cứ vào tính chất, mức độ nguy hiểm của tội phạm và có xét đến tình hình tài chính của pháp nhân thương mại phạm tội, sự biến động của giá cả nhưng không được thấp hơn 50.000.000 đồng.
Tùy vào tính chất, mức độ nguy hiểm của tội phạm mà pháp nhân thương mại bị phạt mức tiền khác nhau
Đình chỉ hoạt động có thời hạn: Đình chỉ hoạt động có thời hạn là tạm dừng hoạt động của pháp nhân thương mại trong một hoặc một số lĩnh vực mà pháp nhân thương mại phạm tội gây thiệt hại đến tính mạng, sức khỏe con người, môi trường hoặc an ninh, trật tự, an toàn xã hội và hậu quả gây ra có khả năng khắc phục trên thực tế. Thời hạn đình chỉ hoạt động từ 06 tháng đến 03 năm.
Đình chỉ hoạt động vĩnh viễn: Đình chỉ hoạt động vĩnh viễn là chấm dứt hoạt động của pháp nhân thương mại trong một hoặc một số lĩnh vực mà pháp nhân thương mại phạm tội gây thiệt hại hoặc có khả năng thực tế gây thiệt hại đến tính mạng của nhiều người, gây sự cố môi trường hoặc gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội và không có khả năng khắc phục hậu quả gây ra. Pháp nhân thương mại được thành lập chỉ để thực hiện tội phạm thì bị đình chỉ vĩnh viễn toàn bộ hoạt động.
Hình phạt bổ sung
-
Cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định: Cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định được áp dụng khi xét thấy nếu để pháp nhân thương mại bị kết án tiếp tục kinh doanh hoặc hoạt động trong lĩnh vực đó, thì có thể gây nguy hại cho tính mạng, sức khỏe của con người hoặc cho xã hội. Thời hạn cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định là từ 01 năm đến 03 năm, kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật.
-
Cấm huy động vốn: Cấm huy động vốn được áp dụng khi xét thấy nếu để pháp nhân thương mại bị kết án huy động vốn thì có nguy cơ tiếp tục phạm tội. Thời hạn cấm huy động vốn là từ 01 năm đến 03 năm, kể từ ngày bản án có hiệu lực pháp luật.
Pháp nhân thương mại phạm tội có thể bị cấm huy động vốn
-
Phạt tiền, khi không áp dụng là hình phạt chính
-
Đối với mỗi tội phạm, pháp nhân thương mại phạm tội chỉ bị áp dụng một hình phạt chính và có thể bị áp dụng một hoặc một số hình phạt bổ sung.
Ngoài ra, đối với các biện pháp tư pháp đối với pháp nhân thương mại được quy định tại khoản 2 Điều 46 Bộ luật Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) như sau:
-
Tịch thu vật, tiền trực tiếp liên quan đến tội phạm;
-
Trả lại tài sản, sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại; buộc công khai xin lỗi;
-
Khôi phục lại tình trạng ban đầu;
-
Thực hiện một số biện pháp nhằm khắc phục, ngăn chặn hậu quả tiếp tục xảy ra.
Đồng thời, căn cứ vào từng trường hợp phạm tội cụ thể, Tòa án có thể quyết định buộc pháp nhân thương mại phạm tội phải thực hiện một hoặc một số biện pháp sau đây nhằm khắc phục, ngăn chặn hậu quả của tội phạm:
-
Buộc tháo dỡ công trình, phần công trình xây dựng không có giấy phép hoặc xây dựng không đúng với giấy phép;
-
Buộc khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh;
-
Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc tái xuất hàng hóa, vật phẩm, phương tiện được đưa vào lãnh thổ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, nhập khẩu trái với quy định của pháp luật hoặc được tạm nhập, tái xuất nhưng không tái xuất theo đúng quy định của pháp luật; hàng hóa nhập khẩu, quá cảnh xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, hàng hóa giả mạo quyền sở hữu trí tuệ, phương tiện, nguyên liệu, vật liệu nhập khẩu được sử dụng chủ yếu để sản xuất, kinh doanh hàng hóa giả mạo về sở hữu trí tuệ sau khi đã loại bỏ yếu tố vi phạm;
-
Buộc tiêu hủy hàng hóa, vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi, cây trồng và môi trường, văn hóa phẩm có nội dung độc hại hoặc tang vật khác thuộc đối tượng bị tiêu hủy theo quy định của pháp luật;
-
Buộc loại bỏ yếu tố vi phạm trên hàng hóa, bao bì hàng hóa, phương tiện kinh doanh, vật phẩm;
-
Buộc thu hồi sản phẩm, hàng hóa vi phạm đang lưu thông trên thị trường.
Ai phải ra tòa khi pháp nhân thương mại phạm tội?
Căn cứ theo khoản 1 Điều 434 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021) thì mọi hoạt động tố tụng của pháp nhân bị truy cứu trách nhiệm hình sự được thông qua người đại diện theo pháp luật của pháp nhân. Pháp nhân phải cử và bảo đảm cho người đại diện theo pháp luật của mình tham gia đầy đủ các hoạt động khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án theo yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền.
Như vậy, người phải ra tòa khi pháp nhân thương mại phạm tội là người đại diện theo pháp luật của pháp nhân.
Người đại diện pháp luật của pháp nhân là người phải ra tòa khi pháp nhân thương mại phạm tội
Về quyền và nghĩa vụ của người đại diện theo pháp luật của pháp nhân được quy định cụ thể tại Điều 435 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021) như sau:
-
Người đại diện theo pháp luật của pháp nhân có quyền:
-
Được thông báo kết quả giải quyết nguồn tin về tội phạm;
-
Được biết lý do pháp nhân mà mình đại diện bị khởi tố;
-
Được thông báo, được giải thích về quyền và nghĩa vụ quy định tại Điều này;
-
Được nhận quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân; quyết định thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân; quyết định phê chuẩn quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân; quyết định phê chuẩn quyết định thay đổi, bổ sung quyết định khởi tố bị can đối với pháp nhân; quyết định áp dụng, thay đổi, hủy bỏ biện pháp cưỡng chế; bản kết luận điều tra; quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ điều tra; quyết định đình chỉ, tạm đình chỉ vụ án; bản cáo trạng; quyết định đưa vụ án ra xét xử; bản án, quyết định của Tòa án và quyết định tố tụng khác theo quy định của Bộ luật này;
-
Trình bày lời khai, trình bày ý kiến, không buộc phải đưa ra lời khai chống lại pháp nhân mà mình đại diện hoặc buộc phải thừa nhận pháp nhân mà mình đại diện có tội;
-
Đưa ra chứng cứ, tài liệu, đồ vật, yêu cầu;
-
Đề nghị thay đổi người có thẩm quyền tiến hành tố tụng, người giám định, người định giá tài sản, người phiên dịch, người dịch thuật theo quy định của Bộ luật này;
-
Tự bào chữa, nhờ người bào chữa cho pháp nhân;
-
Được đọc, ghi chép bản sao tài liệu hoặc tài liệu đã được số hóa liên quan đến việc buộc tội, gỡ tội hoặc bản sao tài liệu khác liên quan đến việc bào chữa cho pháp nhân kể từ khi kết thúc điều tra khi có yêu cầu;
-
Tham gia phiên tòa, đề nghị chủ tọa phiên tòa hỏi hoặc tự mình hỏi những người tham gia phiên tòa nếu được chủ tọa đồng ý; tranh luận tại phiên tòa;
-
Phát biểu ý kiến sau cùng trước khi nghị án;
-
Xem biên bản phiên tòa, yêu cầu ghi những sửa đổi, bổ sung vào biên bản phiên tòa;
-
Kháng cáo bản án, quyết định của Tòa án;
-
Khiếu nại quyết định, hành vi tố tụng của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
-
Người đại diện theo pháp luật của pháp nhân có nghĩa vụ:
-
Có mặt theo giấy triệu tập của người có thẩm quyền tiến hành tố tụng. Trường hợp vắng mặt không vì lý do bất khả kháng hoặc do trở ngại khách quan thì có thể bị dẫn giải;
-
Chấp hành quyết định, yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng.
-
Các biện pháp cưỡng chế có thể áp dụng với pháp nhân thương mại
Căn cứ theo Điều 436 Bộ luật Tố tụng Hình sự năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2021) quy định về biện pháp cưỡng chế đối với pháp nhân như sau:
-
Cơ quan điều tra, cơ quan được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra, Viện kiểm sát, Tòa án có thể áp dụng các biện pháp cưỡng chế sau đây đối với pháp nhân bị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử:
-
Kê biên tài sản liên quan đến hành vi phạm tội của pháp nhân;
-
Phong tỏa tài khoản của pháp nhân liên quan đến hành vi phạm tội của pháp nhân;
-
Tạm đình chỉ có thời hạn hoạt động của pháp nhân liên quan đến hành vi phạm tội của pháp nhân;
-
Buộc nộp một khoản tiền để bảo đảm thi hành án.
-
-
Ngoài ra, thời hạn áp dụng các biện pháp cưỡng chế không được quá thời hạn điều tra, truy tố, xét xử.
Thời hạn áp dụng biện pháp cưỡng chế không được quá thời hạn điều tra, truy tố, xét xử
Những khó khăn khi truy cứu Trách nhiệm hình sự pháp nhân thương mại
Truy cứu trách nhiệm hình sự đối với pháp nhân thương mại là một vấn đề phức tạp, đặc biệt khi áp dụng trong thực tiễn pháp luật Việt Nam. Những khó khăn chủ yếu bao gồm:
Xác định hành vi phạm tội của pháp nhân
Pháp nhân không phải là một cá nhân cụ thể, nên việc xác định hành vi phạm tội thường gặp khó khăn. Cần chứng minh rằng hành vi phạm tội được thực hiện dưới danh nghĩa pháp nhân, vì lợi ích pháp nhân, và có sự chỉ đạo hoặc phê chuẩn của người có thẩm quyền.
Pháp nhân thường che giấu hành vi phạm tội qua nhiều tầng quản lý, khiến việc điều tra trở nên phức tạp.
Xác định trách nhiệm cụ thể của người đại diện
Người đại diện pháp nhân hoặc người điều hành thường chịu trách nhiệm thay cho pháp nhân. Tuy nhiên, việc xác định rõ vai trò và trách nhiệm của từng cá nhân liên quan không dễ, đặc biệt khi nhiều người tham gia vào quá trình ra quyết định.
Khó khăn về chứng cứ
Thu thập chứng cứ để chứng minh mối liên hệ giữa hành vi phạm tội và pháp nhân thường rất phức tạp. Các tài liệu liên quan có thể bị tiêu hủy, sửa đổi hoặc làm giả.
Pháp nhân thương mại thường có nguồn lực tài chính lớn để thuê các đội ngũ pháp lý mạnh nhằm đối phó với cơ quan điều tra.
Hệ thống pháp luật chưa hoàn thiện
Quy định pháp luật về trách nhiệm hình sự pháp nhân tại Việt Nam vẫn còn mới (bắt đầu áp dụng từ Bộ luật Hình sự 2015). Một số khái niệm như “ý chí pháp nhân” hay “lỗi pháp nhân” chưa được định nghĩa rõ ràng.
Chưa có nhiều án lệ và kinh nghiệm thực tiễn để xử lý các vụ án liên quan đến pháp nhân thương mại.
Khó khăn trong áp dụng hình phạt
Hình phạt đối với pháp nhân chủ yếu mang tính kinh tế (phạt tiền, đình chỉ hoạt động, cấm kinh doanh, giải thể). Tuy nhiên, các hình phạt này đôi khi không đủ sức răn đe hoặc ảnh hưởng lớn đến các bên liên quan (như người lao động, cổ đông, đối tác).
Việc đảm bảo thi hành án khi pháp nhân cố tình né tránh hoặc không có đủ năng lực tài chính cũng là một thách thức.
Ảnh hưởng kinh tế - xã hội
Truy cứu trách nhiệm pháp nhân có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến nền kinh tế, đặc biệt khi pháp nhân là doanh nghiệp lớn hoặc đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.
Có thể dẫn đến mất việc làm, phá sản hoặc ảnh hưởng đến các đối tác, khách hàng.
Thông qua bài viết trên, chúng tôi mong sẽ giải đáp được những thắc mắc của bạn về một số vấn đề pháp lý liên quan về pháp nhân thương mại phạm tội. Nếu có thắc mắc gì xin hãy liên hệ đến LHLegal để được nhận sự hỗ trợ kịp thời và nhanh chóng.
Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:
Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01
Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html
Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830
Website: https://luatsulh.com/
Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM
Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang
Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:
Website: https://luatsulh.com/
Facebook: Luật sư LHLegal
Youtube: Luật sư LHLegal
Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)
Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal
Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự
Nghị quyết 68: Bệ phóng cho mục tiêu 2 triệu doanh nghiệp (07.05.2025)
Ai bị cấm thành lập và quản lý doanh nghiệp? Cập nhật quy định mới nhất! (06.05.2025)
Cấm vận thương mại là gì? Điều kiện miễn thuế nhập khẩu hàng hóa vào khu phi thuế quan (06.05.2025)
Phân tích toàn văn Nghị quyết 68: Giảm thiểu “Xin - Cho” - Mở lối tự do kinh doanh, bảo vệ doanh nghiệp tư nhân (06.05.2025)
Hướng dẫn thủ tục thay đổi người đại diện theo pháp luật công ty TNHH 1 thành viên (06.05.2025)
Không góp đủ vốn điều lệ đúng hạn bị phạt bao nhiêu tiền? Hướng dẫn xử lý theo quy định mới (06.05.2025)
Yêu cầu chung đối với hợp đồng giao kết với người tiêu dùng: Các điều khoản nào không được quy định? (06.05.2025)
Kinh doanh bất động sản có bắt buộc công khai thông tin về bất động sản không? (06.05.2025)