Hiểu rõ quy định về tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội: Cơ sở pháp lý và thực tiễn áp dụng

Cơ sở pháp lý trước đây về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH

Trước đây, theo quy định tại Luật Bảo hiểm xã hội 2014 và Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH, việc tính đóng BHXH dựa trên tiền lương ghi trong hợp đồng lao động, gồm ba nhóm: mức lương chính, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác. 

Tuy nhiên, không phải tất cả các khoản phụ cấp hay bổ sung đều phải tính đóng BHXH. Chỉ những khoản ổn định, được trả thường xuyên theo chu kỳ lương mới thuộc phạm vi tính đóng. Các khoản có tính biến động theo hiệu quả công việc, chất lượng thực hiện hoặc không thường xuyên không được tính vào căn cứ đóng.

Thông tư 59 cũng quy định rõ các khoản không tính đóng BHXH là các khoản chế độ và phúc lợi như tiền thưởng, tiền ăn giữa ca, hỗ trợ xăng xe, điện thoại, nhà ở... Những quy định này giúp phân biệt rõ các loại thu nhập nhằm tránh nhầm lẫn trong chốt sổ và đóng BHXH.

Quy định mới về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH theo Nghị định 158/2025/NĐ-CP

Cơ sở pháp lý và nội dung chính của Nghị định 158/2025/NĐ-CP

Nghị định 158/2025/NĐ-CP, có hiệu lực từ ngày 1/7/2025, quy định chi tiết về tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc theo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi năm 2024. Căn cứ khoản 1 Điều 7 Nghị định này, tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc bao gồm:

• Mức lương theo công việc hoặc chức danh: Đây là mức lương tháng theo công việc hoặc chức danh của người lao động, được xây dựng theo thang lương, bảng lương do người sử dụng lao động quy định, phù hợp với Điều 93 Bộ luật Lao động 2019. Mức lương này phải được thỏa thuận cụ thể trong hợp đồng lao động.

• Phụ cấp lương: Là các khoản phụ cấp được xác định để bù đắp yếu tố về điều kiện lao động, tính chất phức tạp của công việc, điều kiện sinh hoạt, mức độ thu hút lao động mà mức lương chính chưa được tính hoặc chưa đầy đủ. Phụ cấp lương này phải được thỏa thuận rõ ràng trong hợp đồng lao động.
  Lưu ý quan trọng: Nghị định loại trừ các khoản phụ cấp có tính biến động, phụ thuộc vào năng suất lao động, quá trình làm việc hoặc chất lượng công việc.

• Các khoản bổ sung khác: Các khoản bổ sung này cũng phải đáp ứng tính chất ổn định, trả thường xuyên và được thỏa thuận trong hợp đồng lao động.

Như vậy, khác với quy định tại Thông tư 59/2015/TT-BLĐTBXH trước đây, Nghị định 158/2025/NĐ-CP không liệt kê chi tiết từng khoản loại trừ như tiền thưởng, hỗ trợ xăng xe, điện thoại, nhà ở, tiền ăn giữa ca, trợ cấp khó khăn.... Thay vào đó, nghị định để việc xác định phạm vi các khoản trong tiền lương căn cứ chủ yếu vào:

• Các quy định pháp luật liên quan khác (Bộ luật Lao động 2019, Thông tư hướng dẫn hiện hành)

• Thỏa thuận trong hợp đồng lao động.

Điều này tạo ra sự linh hoạt nhưng cũng dẫn đến thực tiễn áp dụng chưa thống nhất tại các địa phương, cụ thể như:

• Tại TP.HCM, BHXH có quan điểm các khoản hỗ trợ cố định (như điện thoại, nhà ở) nếu trả hàng tháng thì phải tính đóng BHXH.

• Tại Hà Nội, một số đơn vị phân biệt dựa trên cách gọi giữa "trợ cấp" và "phụ cấp" để quyết định liệu có phải đóng BHXH hay không. Theo đó, "trợ cấp" không thuộc phạm vi đóng BHXH, còn "phụ cấp" thì thuộc phạm vi đóng.

Thực trạng này thể hiện sự cần thiết doanh nghiệp phải rất rõ ràng, minh bạch trong cách gọi và phân loại các khoản thu nhập trên hợp đồng lao động và bảng lương nhằm tránh tranh chấp, rủi ro truy thu BHXH.

Căn cứ xác định tiền lương làm căn cứ đóng BHXH

Để giải quyết sự mâu thuẫn về cách hiểu, doanh nghiệp cần xem lại Bộ luật Lao động 2019 và Thông tư 10/2021/TT-BLĐTBXH: đây là cơ sở pháp lý gốc để giải thích chính xác khái niệm tiền lương. Tiền lương theo quy định là khoản tiền người sử dụng lao động trả cho người lao động để thực hiện công việc, bao gồm:

• Mức lương theo công việc hoặc chức danh;

• Phụ cấp lương được thỏa thuận trong hợp đồng, nhằm bù đắp điều kiện lao động, tính chất công việc và mức độ thu hút lao động;

• Các khoản bổ sung khác xác định cụ thể mức tiền và trả thường xuyên theo kỳ lương.

Các khoản chế độ, phúc lợi (tiền thưởng, trợ cấp khó khăn, tiền ăn giữa ca, hỗ trợ đi lại, điện thoại, nhà ở, nuôi con nhỏ...) được quy định thành nhóm riêng biệt trong hợp đồng lao động và không thuộc phạm vi tính tiền lương làm căn cứ đóng BHXH.

Do vậy, theo bản chất pháp lý, tiền lương không bao gồm các khoản chế độ, phúc lợi hỗ trợ mà chỉ tính những khoản đã được thỏa thuận và trả thường xuyên có tính ổn định. Đây là điểm mấu chốt để xác định chính xác căn cứ đóng BHXH theo đúng pháp luật.

Khuyến nghị đối với doanh nghiệp

Trước những thay đổi và cách hiểu khác nhau, doanh nghiệp cần lưu ý:

• Thường xuyên theo dõi các công văn hướng dẫn mới nhất từ cơ quan BHXH và Bộ Nội vụ để cập nhật kịp thời quy định chi tiết;

• Rà soát lại hợp đồng lao động, bảng lương để đảm bảo phân định rõ ràng các khoản tiền: tiền lương, phụ cấp lương, các khoản bổ sung, và các khoản chế độ/phúc lợi. Phân biệt đúng tên gọi như “trợ cấp.

Việc hiểu rõ và vận dụng chính xác quy định về tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội không chỉ là trách nhiệm pháp lý của doanh nghiệp mà còn là yếu tố then chốt để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của người lao động. Mặc dù pháp luật hiện hành đã có những cập nhật và thay đổi về cách thức xác định các khoản tiền lương và phụ cấp, điểm cốt lõi vẫn là sự phân định rõ ràng giữa tiền lương thực tế và các khoản chế độ, phúc lợi nhằm tránh những tranh chấp và rủi ro pháp lý không cần thiết.

Doanh nghiệp cần chủ động rà soát, hoàn thiện hồ sơ, hợp đồng lao động và phối hợp chặt chẽ với cơ quan BHXH để kịp thời áp dụng đúng quy định, đồng thời tiếp tục theo dõi các hướng dẫn mới nhằm đảm bảo tính minh bạch, đúng pháp luật trong quản lý tiền lương và đóng BHXH. Qua đó, góp phần xây dựng môi trường lao động ổn định, phát triển bền vững và thịnh vượng cho cả người sử dụng lao động lẫn người lao động trong tiến trình hội nhập và phát triển của nền kinh tế Việt Nam.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Xuân Hòa, Thành phố Hồ Chí Minh (Địa chỉ cũ: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM)

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Nam Nha Trang, Tỉnh Khánh Hòa (Địa chỉ cũ: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang)

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự

Kênh Zalo OA

Hồ sơ năng lực LHLegal