Giả bệnh để kêu gọi từ thiện: Có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?

Trong thời đại mạng xã hội phát triển mạnh mẽ, không ít trường hợp đã lợi dụng lòng tốt của cộng đồng để trục lợi bằng cách giả vờ mắc bệnh hiểm nghèo nhằm kêu gọi từ thiện. Những câu chuyện đau lòng được “dựng kịch bản” công phu, hình ảnh bệnh nhân tiều tụy được chỉnh sửa hoặc dàn dựng tinh vi đã khiến không ít người đồng cảm và quyên góp tiền bạc mà không ngờ mình đang trở thành nạn nhân của một hành vi có dấu hiệu lừa đảo. Từ góc nhìn pháp lý hình sự, LHLegal nhận định hành vi này có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, đồng thời kéo theo nhiều hậu quả pháp lý khác.

>>> Kêu gọi quyên góp từ thiện sao cho đúng luật?

>>> Quyên góp từ thiện: Lòng tin đặt sai chỗ hay hiểu lầm chưa được công khai?

Giả bệnh để kêu gọi từ thiện: Có bị truy cứu trách nhiệm hình sự không?

Hành vi dựng chuyện mắc bệnh hiểm nghèo để kêu gọi từ thiện là gì?

Hành vi này được hiểu là việc một cá nhân, tổ chức cố ý đưa ra thông tin sai sự thật, giả mạo hoàn cảnh hoặc bệnh tật của mình hoặc của người khác để kêu gọi cộng đồng đóng góp tiền, tài sản với danh nghĩa giúp đỡ người bệnh.

Việc giả bệnh có thể thực hiện dưới nhiều hình thức như:

Tự nhận mình hoặc người thân mắc bệnh hiểm nghèo nhưng thực tế không có bệnh;
Sử dụng hình ảnh người bệnh khác mà không xin phép, cắt ghép để tạo hoàn cảnh giả;
Ngụy tạo hồ sơ bệnh án, hình ảnh điều trị;
Thông qua mạng xã hội để lan truyền thông tin sai sự thật nhằm nhận tiền từ thiện.

Dựng chuyện người mắc bệnh hiểm nghèo để kêu gọi từ thiện có vi phạm pháp luật không?

Đối với xử phạt hành chính

Căn cứ theo khoản 2 Điều 5 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP của Chính phủ về việc vận động, tiếp nhận, phân phối và sử dụng các nguồn đóng góp tự nguyện hỗ trợ khắc phục khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố; hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo quy định các hành vi bị nghiêm cấm:

“2. Báo cáo, cung cấp thông tin không đúng sự thật; chiếm đoạt; phân phối, sử dụng sai mục đích, không đúng thời gian phân phối, đối tượng được hỗ trợ từ nguồn đóng góp tự nguyện.”.

Theo đó, hành vi dựng chuyện người mắc bệnh hiểm nghèo để kêu gọi từ thiện được xem là hành vi cung cấp thông tin không đúng sự thật nên thuộc trường hợp bị cấm theo quy định trên.

Theo quy định tại điểm c Khoản 1 Điều 15 Nghị định 144/2021/NĐ-CP của Chính phủ thì, cá nhân vi phạm có thể bị phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng nếu dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản. Đối với tổ chức, mức phạt sẽ cao gấp đôi, từ 4.000.000 đồng đến 6.000.000 đồng (theo quy định tại Điều 4 Nghị định 144/2021/NĐ-CP). Đồng thời sẽ bị tịch thu tang vật và phương tiện vi phạm.

Đối với xử phạt hình sự

Ngoài ra, hành vi này còn có thể bị xử lý hình sự về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo quy định tại Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 vì có các dấu hiệu sau:

Mặt khách thể: Hành vi này xâm phạm đến quyền sở hữu tài sản của những người đóng góp, hỗ trợ các bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.
Mặt chủ thể: Nếu người thực hiện hành vi dựng chuyện mắc bệnh hiểm nghèo để kêu gọi từ thiện đủ độ tuổi luật định (từ đủ 16 tuổi) và có đầy đủ năng lực trách nhiệm hình sự.
Mặt khách quan: Hành vi dựng chuyện người bệnh hiểm nghèo là hành vi cung cấp thông tin gian dối, sai sự thật đối với người khác khiến người khác tin đó là sự thật và chuyển tiền, tài sản cho những đối tượng phạm tội. Sau khi khiến người khác tin vào thông tin giả tạo, người phạm tội nhận được tiền, tài sản thông qua hình thức chuyển khoản, tiền mặt, vật phẩm, từ đó chiếm đoạt làm tài sản riêng. Hành vi này có dấu hiệu chiếm đoạt tài sản trái pháp luật.
Mặt chủ quan: Người phạm tội thực hiện hành vi một cách cố ý – tức biết rõ thông tin mình đưa ra là sai sự thật, nhưng vẫn tạo dựng, lan truyền và kêu gọi từ thiện. Mục đích là để chiếm đoạt tài sản của người khác.

Khung hình phạt: Nếu bị xử phạt về tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản theo Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi bổ sung năm 2017. Người phạm tội có thể đối mặt với các khung hình phạt cụ thể như sau:

Phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm nếu chiếm đoạt tài sản từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc các trường hợp quy định tại Khoản 1 Điều 174 BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017;
Phạt tù từ 02 năm đến 07 năm nếu phạm tội thuộc các trường hợp quy định tại Khoản 2 Điều 174 BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017;
Phạt tù từ 07 năm đến 15 năm nếu phạm tội thuộc các trường hợp quy định tại Khoản 3 Điều 174 BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017;
Phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân nếu phạm tội thuộc các trường hợp quy định tại Khoản 4 Điều 174 BLHS năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017;

Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

Người phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản có thể bị phạt đến 100 triệu đồng

Người phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản có thể bị phạt đến 100 triệu đồng

Trách nhiệm dân sự, bồi thường và hậu quả pháp lý khác

Căn cứ theo khoản 1 Điều 48 Bộ luật Hình sự năm 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, người phạm tội có nghĩa vụ:

“Phải trả lại tài sản đã chiếm đoạt cho chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp, phải sửa chữa hoặc bồi thường thiệt hại vật chất đã được xác định do hành vi phạm tội gây ra.”

Theo đó, trong trường hợp giả bệnh để kêu gọi từ thiện nhằm chiếm đoạt tài sản, người phạm tội bắt buộc phải hoàn trả toàn bộ số tiền, tài sản đã chiếm đoạt cho các cá nhân, tổ chức là chủ sở hữu hoặc người quản lý hợp pháp. Đồng thời, nếu hành vi phạm tội gây ra thiệt hại về vật chất khác – như chi phí đi lại, chuyển khoản, tổ chức kêu gọi, xử lý hậu quả – thì người phạm tội cũng phải bồi thường toàn bộ các thiệt hại này cho người bị hại theo nguyên tắc bồi thường thiệt hại do hành vi phạm tội gây ra.

Bên cạnh đó, khoản 2 Điều 48 Bộ luật Hình sự cũng quy định:

“Trong trường hợp phạm tội gây thiệt hại về tinh thần, Tòa án buộc người phạm tội phải bồi thường về vật chất, công khai xin lỗi người bị hại.”

Như vậy, nếu hành vi lừa đảo không chỉ gây thiệt hại về tài sản mà còn ảnh hưởng đến danh dự, uy tín, nhân phẩm hoặc gây tổn thương tinh thần cho người bị hại (ví dụ: lợi dụng hình ảnh thương tâm của bệnh nhân, làm mất niềm tin vào hoạt động từ thiện...), thì Tòa án có thể buộc người phạm tội bồi thường thêm phần tổn thất tinh thần và công khai xin lỗi người bị hại.

Nguyên tắc cần tuân thủ khi vận động, sử dụng nguồn góp tự nguyện để giúp đỡ người mắc bệnh hiểm nghèo

Việc vận động, tiếp nhận và sử dụng các khoản đóng góp tự nguyện nhằm hỗ trợ người mắc bệnh hiểm nghèo cần được thực hiện một cách đúng đắn, minh bạch và tuân thủ theo quy định pháp luật. Cụ thể, Điều 4 Nghị định số 93/2021/NĐ-CP của Chính phủ đã đặt ra các nguyên tắc và định hướng cơ bản đối với hoạt động này, với mục tiêu bảo đảm quyền lợi cho người bệnh, đồng thời giúp họ từng bước ổn định cuộc sống, sinh hoạt và phục hồi khả năng sản xuất, kinh doanh.

Theo đó:

Nhà nước khuyến khích, tôn vinh và tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức, cá nhân tham gia hoặc kêu gọi đóng góp tự nguyện. Tinh thần đoàn kết, tương thân tương ái trong cộng đồng được coi là nền tảng quan trọng để hỗ trợ kịp thời những người gặp khó khăn do thiên tai, dịch bệnh, sự cố hoặc mắc bệnh hiểm nghèo.
Hoạt động vận động đóng góp được phép thực hiện trong từng trường hợp cụ thể, khi có thiệt hại về người, tài sản hoặc ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống nhân dân. Trong đó bao gồm cả việc hỗ trợ bệnh nhân mắc bệnh hiểm nghèo.
Mọi hoạt động vận động, tiếp nhận đóng góp phải tuân thủ nguyên tắc tự nguyện, không ép buộc, không ấn định mức đóng góp. Các khoản đóng góp chỉ được thực hiện từ nguồn thu nhập, tài sản hợp pháp của tổ chức, cá nhân tham gia.
Quá trình tiếp nhận, phân phối và sử dụng nguồn đóng góp phải đảm bảo tính kịp thời, hiệu quả, công bằng, công khai và đúng mục đích, đúng đối tượng. Đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức có liên quan để đảm bảo tính thống nhất, minh bạch trong quá trình triển khai.
Kinh phí phục vụ cho các hoạt động vận động, tiếp nhận và phân phối nguồn lực hỗ trợ sẽ được thực hiện theo quy định của pháp luật về ngân sách nhà nước cũng như theo các quy định cụ thể tại Nghị định số 93/2021/NĐ-CP của Chính phủ.

Tóm lại, việc vận động đóng góp để hỗ trợ người mắc bệnh hiểm nghèo không chỉ là một hành động mang tính nhân đạo sâu sắc, mà còn là hoạt động chịu sự điều chỉnh chặt chẽ của pháp luật. Việc tuân thủ đúng quy định của Nghị định số 93/2021/NĐ-CP của Chính phủ sẽ góp phần nâng cao hiệu quả hỗ trợ, tránh bị lợi dụng để trục lợi bất chính và đảm bảo niềm tin của cộng đồng vào các hoạt động thiện nguyện.

Việc giả bệnh để kêu gọi từ thiện không chỉ là hành vi vô đạo đức mà còn tiềm ẩn nhiều hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Trong bối cảnh nhiều vụ việc lừa đảo tinh vi đang ngày càng gia tăng, mỗi người dân cần tỉnh táo, sáng suốt và có hiểu biết pháp luật để không tiếp tay cho những hành vi trục lợi phi pháp.

LHLegal – với đội ngũ luật sư giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực hình sự – luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, đồng thời góp phần xây dựng một xã hội công bằng, minh bạch trong hoạt động từ thiện và giúp đỡ cộng đồng.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự