Cho vay lãi nặng có bị xử lý hình sự không? Cập nhật mới nhất năm 2024

Vậy lãi suất bao nhiêu là cho vay lãi nặng?

Theo khoản 1 Điều 2 Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 201 của Bộ luật hình sự và việc xét xử vụ án hình sự về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự quy định: “Cho vay lãi nặng” là trường hợp bên cho vay cho bên vay vay tiền với mức lãi suất gấp 05 lần trở lên mức lãi suất cao nhất quy định tại khoản 1 Điều 468 của Bộ luật Dân sự. Trường hợp cho vay bằng tài sản khác (không phải là tiền) thì khi giải quyết phải quy đổi giá trị tài sản đó thành tiền tại thời điểm chuyển giao tài sản vay.”

Dẫn chiếu đến khoản 1 Điều 468 Bộ luật dân sự 2015: 

“1. Lãi suất vay do các bên thỏa thuận.

Trường hợp các bên có thỏa thuận về lãi suất thì lãi suất theo thỏa thuận không được vượt quá 20%/năm của khoản tiền vay, trừ trường hợp luật khác có liên quan quy định khác. Căn cứ tình hình thực tế và theo đề xuất của Chính phủ, Ủy ban thường vụ Quốc hội quyết định điều chỉnh mức lãi suất nói trên và báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất.

Trường hợp lãi suất theo thỏa thuận vượt quá lãi suất giới hạn được quy định tại khoản này thì mức lãi suất vượt quá không có hiệu lực.”

Như vậy, lãi nặng là mức lãi suất cho vay từ 100%/năm trở lên. 

Dấu hiệu pháp lý tội cho vay lãi nặng

Căn cứ vào khoản 1 Điều 201 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017, dấu hiệu pháp lý của tội cho vay lãi nặng gồm:

• Hành vi cho vay với lãi suất gấp 05 lần mức lãi suất 20%/năm, và

• Thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng; hoặc dưới 30.000.000 đồng nhưng đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này; hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

Thu lợi bất chính từ 30 - 100 triệu đồng là một trong những dấu hiệu pháp lý của tội cho vay lãi nặng

Cho vay lãi nặng bị xử phạt như thế nào?

Căn cứ vào Điều 201 Bộ luật hình sự 2015 và Điều 7 Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP có hiệu lực từ ngày 24/12/2021, tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự bị xử phạt như sau:

Xử phạt hành chính

Phạt tiền từ 50.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng hoặc phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm đối với trường hợp:

• Cho vay với lãi suất từ 100%/năm trở lên và thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;

• Hoặc đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này; hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

Phạt tiền từ 200.000.000 đồng đến 1.000.000.000 đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với trường hợp: Cho vay với lãi suất từ 100%/năm trở lên và thu lợi bất chính từ 100.000.000 đồng trở lên.

Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 30.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm.

Truy cứu trách nhiệm hình sự

Ngoài việc bị áp dụng khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính, đối với trường hợp sau còn bị áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội 02 lần trở lên” quy định tại điểm g khoản 1 Điều 52 của Bộ luật Hình sự:

• Thực hiện nhiều lần hành vi cho vay lãi nặng mà số tiền thu lợi bất chính của mỗi lần phạm tội từ 30.000.000 đồng trở lên, nếu mỗi lần phạm tội đều chưa bị truy cứu trách nhiệm hình sự và chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự.

Truy cứu trách nhiệm hình sự với khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính của các lần cho vay lãi nặng, không áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội 02 lần trở lên” quy định tại điểm g khoản 1 Điều 52 của Bộ luật Hình sự đối với trường hợp:

• Thực hiện nhiều lần hành vi cho vay lãi nặng mà các lần thu lợi bất chính đều dưới 30.000.000 đồng nhưng tổng số tiền thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng trở lên và các hành vi này chưa lần nào bị xử phạt vi phạm hành chính, chưa hết thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính.

Truy cứu trách nhiệm hình sự với khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính của các lần cho vay lãi nặng, không áp dụng tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự “phạm tội 02 lần trở lên” quy định tại điểm g khoản 1 Điều 52 của Bộ luật Hình sự đối với trường hợp:

• Thực hiện nhiều lần hành vi cho vay lãi nặng, trong đó có một lần cho vay lãi nặng, thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng trở lên và hành vi cho vay lãi nặng này chưa hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự; còn các hành vi cho vay lãi nặng khác thu lợi bất chính dưới 30.000.000 đồng, các hành vi này chưa bị xử phạt vi phạm hành chính và chưa hết thời hiệu xử phạt vi phạm hành chính.

Trường hợp người cho vay lãi nặng thực hiện nhiều hành vi khác nhau liên quan đến việc đòi nợ (như: dùng vũ lực, đe dọa dùng vũ lực, uy hiếp tinh thần, gây thương tích, gây tổn hại sức khỏe hoặc có hành vi khác để lấy tài sản,...) thì tùy từng trường hợp họ còn bị xử lý hình sự về tội phạm tương ứng, nếu đủ yếu tố cấu thành tội phạm.

Trường hợp người cho vay lãi nặng nhằm thu lợi bất chính từ 30.000.000 đồng trở lên, nhưng vì nguyên nhân ngoài ý muốn mà người cho vay chưa thu lợi bất chính hoặc đã thu lợi bất chính dưới 30.000.000 đồng, thì bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo khung hình phạt tương ứng với tổng số tiền thu lợi bất chính mà họ nhằm đạt được. Việc xác định số tiền thu lợi bất chính được thực hiện theo hướng dẫn tại Điều 6 Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP. Khi quyết định hình phạt, Tòa án áp dụng Điều 15 và khoản 3 Điều 57 của Bộ luật Hình sự về phạm tội chưa đạt.

Cho vay lãi nặng ngoài phạt hành chính, người phạm tội còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự

Cần cung cấp bằng chứng cho vay lãi nặng thế nào?

Hiện nay, các hình thức cho vay lãi nặng phát triển rất đa dạng như cầm đồ, vay nóng, phổ biến nhất là qua các ứng dụng trên điện thoại nhưng các ứng dụng này thường không có thông tin cụ thể của bên cho vay. 

Việc cho vay lãi nặng thường núp bóng dưới hình thức vay tín chấp với thủ tục cho vay đơn giản, nhanh chóng và dễ dàng nên nhiều người thường vay theo cách này để tiết kiệm thời gian hơn. Tuy nhiên, vì không có thông tin của người cho vay nên người vay khó thu thập được bằng chứng để tố cáo với cơ quan Nhà nước và các cơ quan chức năng cũng khó tìm kiếm được bằng chứng cho vay nặng lãi để kết tội những đối tượng có liên quan.

Bằng chứng cho vay lãi nặng hiện nay có thể là giấy vay nợ, hình ảnh tin nhắn, vi bằng việc vay tiền qua app... 

Bản án về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự

Bản án về tội cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự số 26/2024/HS-ST của Tòa án nhân dân huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.

Xem chi tiết bản án tại đây

Tóm tắt bản án

Ngày 03/01/2021, ông Trần Mạnh S vay của Nguyễn Văn D số tiền 50.000.000 đồng với mức tiền lãi là 3.000 đồng/1.000.000 đồng tiền vay/01 ngày (tương ứng 109,5%/01 năm), hằng tháng ông S phải trả cho D số tiền lãi là 4.500.000 đồng. Đến ngày 30/9/2021, ông S đã trả đủ cho D tiền lãi của 09 tháng (từ ngày 03/01/2021 đến 30/9/2021) với tổng số tiền là 40.500.000 đồng và 40.000.000 đồng tiền gốc. Ông S xin không trả tiền lãi đối với 10.000.000 đồng tiền gốc còn nợ thì D đồng ý. D đã nhiều lần đòi nợ ông S số tiền gốc 10 triệu còn lại nhưng ông S chưa có khả năng trả nợ. Ngày 26/01/2024, biết ông S đã làm đơn tố cáo hành vi phạm tội của mình nên D đã đến Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an huyện B đầu thú. D đã trả lại cho ông S số tiền 33.102.739 đồng mà bị cáo đã thu lợi bất chính của ông S.

Hành vi cho vay của D đã cấu thành tội cho vay lãi nặng được quy định tại Điều 201 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) vì:

1. Mức lãi suất mà D đã thu của ông S tương ứng 109,5%/năm, cao hơn 5 lần mức lãi suất cao nhất được quy định tại Bộ luật dân sự:

• Tại khoản 1 Điều 468 Bộ luật dân sự 2015 quy định mức lãi suất cho vay trong giao dịch dân sự không quá 20%/năm; và

• Theo khoản 1 Điều 2 Nghị quyết 01/2021/NQ-HĐTP quy định cho vay mức lãi suất gấp 05 lần trở lên mức lãi suất cao nhất quy định tại khoản 1 Điều 468 của Bộ luật Dân sự là cho vay lãi nặng.

2. Số tiền D thu lợi bất chính từ ông S hơn 30.000.000 đồng, cụ thể:

• D đã thu tiền lãi của ông S tổng cộng là 40.500.000 đồng

• Tại khoản 1 Điều 468 Bộ luật dân sự 2015 quy định mức lãi suất cho vay tối đa trong giao dịch dân sự là 20%/năm tương ứng với 9 tháng đối với khoản vay 50.000.000 đồng là 7.397.261 đồng.

Như vậy, D đã thu lợi bất chính từ ông S số tiền 33.102.739 đồng (50.000.000 đồng - 7.397.261 đồng).

Với 2 dấu hiệu trên, S đã vi phạm tội cho vay lãi nặng. 

Quyết định của Tòa án

1. Tuyên bố bị cáo Nguyễn Văn D phạm tội “Cho vay lãi nặng trong giao dịch dân sự”.

2. Xử phạt bị cáo Nguyễn Văn D 01 (một) năm 06 (sáu) tháng cải tạo không giam giữ, được đối trừ 06 (sáu) ngày bị cáo đã bị tạm giữ (từ ngày 26/01/2024 đến ngày 31/01/2024); thời gian chấp hành hình phạt cải tạo không giam giữ của bị cáo Nguyễn Văn D còn phải chấp hành là 01 (một) năm 05 (năm) tháng 12 (mười hai) ngày. 

3. Phạt tiền sung ngân sách Nhà nước đối với bị cáo Nguyễn Văn D 30.000.000đ (Ba mươi triệu đồng).

4. Truy thu của bị cáo Nguyễn Văn D số tiền 57.397.261 đồng để sung quỹ Nhà nước, bao gồm 50.000.000 đồng tiền gốc mà D cho ông S vay và 7.397.261 đồng tiền lãi trong 9 tháng với mức lãi suất 20%/năm. Trong đó: 

• 50.000.000 đồng là tiền bị cáo sử dụng làm phương tiện phạm tội nên cần truy thu của bị cáo số tiền này để sung quỹ Nhà nước.

• Số tiền 7.397.261 đồng là tiền lãi tương ứng với mức lãi suất cao nhất theo quy định của Bộ luật dân sự mà bị cáo đã thu của ông S là khoản tiền phát sinh từ hành vi phạm tội nên cần truy thu của bị cáo để sung quỹ Nhà nước.

5. Bị cáo Nguyễn Văn D phải nộp 200.000đ (Hai trăm nghìn đồng) án phí dân sự sơ thẩm.

Bài viết này được xây dựng dựa trên các thông tin và tình tiết từ những vụ án về tội phạm cho vay lãi nặng, nhằm cung cấp góc nhìn pháp lý mang tính tham khảo, không có giá trị thay thế cho các quyết định chính thức của cơ quan có thẩm quyền và có thể điều chỉnh theo diễn biến thực tế của vụ việc. Mọi trích dẫn, áp dụng câu trả lời nêu trên đều phải ghi rõ nguồn từ Công ty Luật TNHH LHLegal. Nếu áp dụng câu trả lời trong bài viết này cho bất kỳ câu hỏi, sự việc nào khác với bài viết đều có thể không có giá trị và phải tự chịu trách nhiệm bởi người trích dẫn.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline gặp Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 288 B7 Nam Kỳ Khởi Nghĩa, Phường Võ Thị Sáu, Quận 3, TP.HCM

Chi nhánh Nha Trang: 07 Bế Văn Đàn, Phường Phước Long, Thành phố Nha Trang

Theo dõi Công ty Luật LHLegal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LHLegal

Youtube: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LHLegal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LHLegal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự