Từ vụ Coca-Cola Việt Nam thua kiện vụ bị truy thu 821 tỷ đồng đến bài học về chuyển giá và quản trị rủi ro doanh nghiệp

Nội dung vụ việc

Công ty Coca-Cola VN từng bị Cục Thuế TP.HCM xếp vào vị trí số 1 trong danh sách Công ty có vốn đầu tư nước ngoài nghi vấn có dấu hiệu chuyển giá do liên tục kê khai lỗ trong nhiều năm. Các năm từ 2012 trở về trước, công ty này liên tục kê khai số lỗ “khủng”. Đến năm 2013, công ty này bắt đầu kê khai lãi 150 tỷ đồng và tiếp tục lãi 350 tỷ đồng trong năm 2014. Tuy nhiên, do Công ty có vốn đầu tư nước ngoài được chuyển lỗ trong vòng 5 năm nên đến thời điểm đó Công ty Coca-Cola VN vẫn chưa phải nộp thuế thu nhập Công ty có vốn đầu tư nước ngoài.

Theo cơ quan thuế, “bí quyết” để Công ty có vốn đầu tư nước ngoài này có thể liên tục kê khai lỗ nằm ở chi phí nguyên phụ liệu, trong đó chủ yếu hương liệu được nhập trực tiếp từ công ty mẹ với giá rất cao. Trung bình chi phí nguyên phụ liệu chiếm trên 70% giá vốn, cá biệt năm 2006 – 2007 chi phí nguyên phụ liệu lên đến 80 – 85% giá vốn. Đến cuối năm 2012, số tiền lỗ lũy kế của Coca-Cola đã lên đến 3.768 tỷ đồng, vượt cả số tiền đầu tư ban đầu của tập đoàn là 2.950 tỷ đồng.

Từ các dấu hiệu nêu trên, năm 2016 và 2017, Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế đã ban hành quyết định về việc thanh tra thuế tại công ty này trong giai đoạn 2007-2015. Mặc dù cơ quan thuế chấp nhận gia hạn thời gian giải trình theo yêu cầu của doanh nghiệp, Coca-Cola Việt Nam vẫn kéo dài thời gian cung cấp hồ sơ, tài liệu cho đoàn thanh tra nhằm phục vụ việc lập biên bản vi phạm hành chính và ban hành quyết định xử phạt.

Đoàn thanh tra của Tổng cục Thuế lập biên bản thanh tra thuế tại công ty vào ngày 17/12/2019. Sau khi có kết luận, Tổng cục trưởng Tổng cục Thuế ban hành quyết định xử phạt và quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu đối với Coca-Cola Việt Nam. Cụ thể:

Tổng cục Thuế ra quyết định truy thu thuế với số tiền hơn 471 tỉ đồng với Coca-Cola Việt Nam.

Trong đó, số thuế GTGT bị truy thu là hơn 60 tỉ đồng, thuế thu nhập Công ty có vốn đầu tư nước ngoài hơn 359 tỉ đồng, thuế nộp thay nhà thầu nước ngoài gần 52 tỉ đồng. Tổng cục Thuế yêu cầu trong thời hạn 10 ngày kể từ ngày nhận được quyết định là ngày cuối cùng của tháng 12, Công ty TNHH nước giải khát Coca-Cola VN phải nộp số tiền trên vào ngân sách.

Cơ quan thuế cũng tính tiền chậm nộp hơn 288,6 tỉ đồng và lưu ý số tiền chậm nộp này mới tính đến hết ngày 16-12-2019. Ngoài ra, Coca-Cola Việt Nam còn bị phạt vi phạm hành chính hơn 61,6 tỉ đồng. Tổng cộng số tiền Coca-Cola VN bị truy thu, phạt và tiền chậm nộp là hơn 821,4 tỉ đồng.

Ngoài ra, qua thanh tra còn giảm số lỗ phát sinh trong niên độ thanh tra hơn 762 tỉ đồng, xác định số lỗ của giai đoạn trước (từ 2002 đến 2006) không được chuyển lỗ là hơn 202,3 tỉ đồng. Giảm thuế GTGT còn được khấu trừ (tháng 12-2015) chuyển kỳ sau là hơn 72,8 tỉ đồng.

Không đồng ý với quyết định trên, Coca- Cola Việt Nam đã khởi kiện đề nghị tòa hủy quyết định của Cục thuế về việc truy thu hơn 821 tỷ đồng tiền thuế, song tòa xác định cơ quan thuế làm đúng pháp luật và Tập đoàn này vẫn phải thực hiện nghĩa vụ thuế theo quy định.

Chuyển giá là gì? Coca - Cola đã thực hiện phương pháp chuyển giá ra sao?

Pháp luật Việt Nam hiện nay không có quy định cụ thể về chuyển giá. Tuy nhiên theo các tài liệu phân tích và hành vi thực hiện thì: Chuyển giá được hiểu là việc thực hiện chính sách giá đối với hàng hóa, dịch vụ và tài sản được chuyển dịch giữa các thành viên trong tập đoàn qua biên giới không theo giá thị trường nhằm tối thiểu hóa số thuế của các công ty đa quốc gia (Multi Nations Company) trên toàn cầu. (Theo Andrew Lymer & Jonh Hasseldine, The Internatinal Taxation System, Kluwer Academic Pblishers).

Bản chất của hoạt động chuyển giá là việc lựa chọn nơi ưu đãi nhất để nộp thuế của một doanh nghiệp mà không làm trái các qui định pháp luật hiện hành. Như vậy, chuyển giá là một hành vi do các chủ thể kinh doanh thực hiện nhằm thay đổi giá trị trao đổi hàng hóa, dịch vụ trong quan hệ với các bên liên kết. Hành vi ấy có đối tượng tác động chính là giá cả.

Động cơ của hành vi chuyển giá, không gì khác, chính là lợi nhuận của hoạt động kinh doanh xét trên phương diện tổng thể. Việc xác định giá giao dịch giữa các thành viên của các bên liên kết không thay đổi tổng lợi ích chung nhưng có thể làm thay đổi tổng nghĩa vụ thuế của họ. Thông qua việc định giá, nghĩa vụ thuế được chuyển từ nơi bị điều tiết cao sang nơi bị điều tiết thấp hơn và ngược lại.

Vụ việc Coca-Cola Việt Nam là một ví dụ điển hình về hành vi chuyển giá thông qua việc kê khai tăng chi phí nguyên phụ liệu, đặc biệt là hương liệu nhập khẩu từ công ty mẹ. Trong nhiều năm liền, doanh nghiệp liên tục báo lỗ, đến năm 2012 số lỗ lũy kế đã lên tới 3.768 tỷ đồng, vượt cả vốn đầu tư ban đầu.

Mặc dù từ giai đoạn 2013–2014 Coca-Cola Việt Nam bắt đầu kê khai có lãi, nhưng nhờ cơ chế chuyển lỗ trong 5 năm, công ty vẫn chưa phải nộp thuế thu nhập doanh nghiệp, qua đó làm dấy lên nghi vấn rõ ràng về hành vi chuyển giá.

Phương thức chuyển giá chủ yếu được xác định là tăng bất hợp lý chi phí đầu vào khi hương liệu, loại nguyên liệu độc quyền do công ty mẹ cung cấp được định giá ở mức rất cao, chiếm tới 80–85% giá vốn sản phẩm, hoàn toàn không tương xứng với cơ cấu chi phí thông thường trong ngành đồ uống.

Các giao dịch này đều diễn ra giữa các bên có quan hệ liên kết, khiến Công ty tại Việt Nam không có khả năng lựa chọn nhà cung cấp khác hoặc so sánh giá thị trường, từ đó tạo điều kiện chuyển lợi nhuận ra nước ngoài thông qua việc đội chi phí tại Việt Nam.

Dấu hiệu cảnh báo chuyển giá trong vụ việc này rất rõ ràng: doanh nghiệp liên tục báo lỗ nhưng vẫn mở rộng kinh doanh, và các giao dịch với bên liên kết diễn ra với mức giá không hợp lý, đặc biệt ở chi phí đầu vào.

Bài học về chuyển giá và quản trị rủi ro doanh nghiệp

Vụ việc trên cho thấy một thực tế rõ ràng: cơ quan thuế Việt Nam đang ngày càng siết chặt quản lý đối với hành vi chuyển giá, đặc biệt ở các tập đoàn đa quốc gia có cấu trúc giao dịch phức tạp. Điều này đặt ra yêu cầu cao hơn đối với doanh nghiệp trong việc tuân thủ nguyên tắc giao dịch độc lập (arm’s length principle) và xây dựng hồ sơ xác định giá giao dịch liên kết đầy đủ, minh bạch theo chuẩn OECD và quy định nội địa. Không chỉ dừng ở việc hoàn thiện hồ sơ, doanh nghiệp phải bảo đảm rằng động cơ kinh tế thực sự của giao dịch là hợp lý, tránh tình trạng hợp đồng trên giấy tờ hợp lệ nhưng bản chất giao dịch tiềm ẩn rủi ro chuyển giá.

Từ góc độ quản trị rủi ro, đây là lời nhắc nhở quan trọng đối với chuyên gia pháp chế, luật sư doanh nghiệp và nhân sự phụ trách thuế – tài chính. Họ cần có khả năng đọc vị bản chất kinh tế của giao dịch liên kết, đánh giá liệu mức giá, chi phí hoặc dòng tiền có phù hợp với thị trường hay không. Những dấu hiệu như doanh nghiệp báo lỗ kéo dài nhưng vẫn mở rộng kinh doanh, tỷ lệ chi phí đầu vào bất hợp lý, phụ thuộc quá lớn vào giao dịch với công ty mẹ, hay cấu trúc định giá khó kiểm chứng… đều phải được nhận diện như cảnh báo sớm về rủi ro tuân thủ thuế.

Tóm lại, vụ việc Coca-Cola Việt Nam là minh chứng rõ nét rằng lỗ kéo dài không đồng nghĩa với khó khăn kinh doanh, mà nhiều khi là dấu hiệu cần kiểm tra về chuyển giá. Bài học lớn nhất dành cho nhà quản lý, luật sư và đội ngũ thuế – kế toán là phải xây dựng hệ thống kiểm soát tuân thủ thuế chủ động, hiểu đúng bản chất giao dịch, đánh giá rủi ro ngay từ khi thiết kế cấu trúc kinh doanh. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro truy thu hàng trăm tỷ đồng, mà còn góp phần nâng cao vai trò chiến lược của bộ phận pháp chế và quản trị rủi ro trong toàn bộ hệ sinh thái doanh nghiệp.

LH Legal cung cấp dịch vụ tư vấn pháp luật thường xuyên & quản trị rủi ro doanh nghiệp

Trong bối cảnh pháp lý thay đổi liên tục và rủi ro kinh doanh ngày càng gia tăng, doanh nghiệp không chỉ cần một bộ phận pháp chế nội bộ mà còn cần một đối tác pháp lý am hiểu, linh hoạt và có kinh nghiệm thực chiến. LH Legal tự hào đồng hành cùng doanh nghiệp trong mọi giai đoạn phát triển thông qua dịch vụ tư vấn pháp lý thường xuyên và quản trị rủi ro doanh nghiệp được thiết kế theo nhu cầu thực tế của từng mô hình hoạt động.

Với đội ngũ luật sư chuyên sâu nhiều lĩnh vực – từ doanh nghiệp, đầu tư, hợp đồng, thu hồi công nợ, lao động, thuế, đến các giao dịch có yếu tố nước ngoài – LH Legal hỗ trợ doanh nghiệp ngăn ngừa rủi ro từ gốc, xây dựng hệ thống tuân thủ vững chắc, rà soát quy trình vận hành, đánh giá các giao dịch liên kết và cảnh báo sớm các nguy cơ tiềm ẩn có thể dẫn đến tranh chấp hoặc xử phạt.

Dịch vụ của LH Legal hướng đến mục tiêu bảo vệ doanh nghiệp trước mọi biến động, giúp nhà quản trị tự tin ra quyết định, tối ưu chi phí pháp lý và vận hành kinh doanh bền vững. Chúng tôi không chỉ tư vấn, mà còn trở thành đối tác pháp lý chiến lược, đồng hành dài hạn cùng sự phát triển của doanh nghiệp. LH Legal đảm nhận các công việc:

Rà soát, cảnh báo, xử lý rủi ro ngay từ gốc
Kiểm tra hợp đồng, quy trình, giao dịch liên kết, thuế, lao động
Cảnh báo các vi phạm có thể dẫn tới phạt, truy thu, đình chỉ
Đồng hành dài hạn, phản hồi nhanh, hỗ trợ mọi tình huống

Một quyết định chậm trễ có thể khiến doanh nghiệp trả giá bằng cả danh tiếng và tài chính. Hãy để LH Legal trở thành đội ngũ pháp lý tin cậy bảo vệ bạn mỗi ngày.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 12A Nguyễn Đình Chiểu, Phường Tân Định, Thành phố Hồ Chí Minh (Phường Đa Kao, Quận 1 cũ)

Chi nhánh Nha Trang: 144 Hoàng Hoa Thám, phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà (Phường Lộc Thọ, Thành phố Nha Trang cũ)

Theo dõi Công ty Luật LH Legal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LH Legal

Youtube: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LH Legal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự