Tóm tắt bản án số 02/2023/HS-PT ngày 28/12/2022 về tội vi phạm quy định quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí

>>> Tóm tắt bình luận bản án về tranh chấp yêu cầu chỉ định người giám hộ cho người mất năng lực hành vi dân sự

>>> Tóm tắt và bình luận bản án 27/2023/HS-ST ngày 14/12/2023 về tội buôn lậu

A. Tóm tắt vụ án

Vụ án xuất phát từ hoạt động sửa chữa, cải tạo 07 trường học tại huyện Củ Chi năm 2016 bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nước. Theo quy định pháp luật, việc phân bổ, phê duyệt dự toán, lựa chọn nhà thầu và nghiệm thu công trình phải tuân thủ quy trình chặt chẽ về quản lý chi phí đầu tư xây dựng và sử dụng tài sản công. Tuy nhiên, trên thực tế, các cơ quan chức năng tại huyện Củ Chi đã vi phạm nghiêm trọng quy định pháp luật, dẫn đến thất thoát tài sản Nhà nước hơn 17,7 tỷ đồng.

Cụ thể, Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Củ Chi do bị cáo Nguyễn Thị L làm Trưởng phòng, phối hợp với Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện do bị cáo Lê Thị Thanh T làm Trưởng phòng, đã ban hành và phê duyệt kế hoạch sửa chữa, phân chia thành 64 gói thầu với giá trị dưới 500 triệu đồng để được chỉ định thầu – thay vì phải tổ chức đấu thầu theo quy định của Luật Đấu thầu 2013.

Hai doanh nghiệp được giao thực hiện gồm:

• Công ty TNHH MTV Xây dựng – Thương mại – Xuất nhập khẩu Đ do bị cáo Lê Vũ Hồng H đứng tên giám đốc, thực hiện thi công;

• Công ty TNHH Tư vấn Xây dựng Tâm Phú Tài do Phan Văn Bình T8 điều hành, thực hiện tư vấn – thiết kế.

Quá trình điều tra xác định, các bên đã lập hồ sơ khống, nghiệm thu khống, nhiều hạng mục chưa thi công nhưng vẫn được nghiệm thu và thanh toán, đơn giá và định mức giá trị Hợp đồng thi công cao hơn so với quy định của Bộ Xây dựng. Theo đó:

Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Củ Chi nêu rõ cơ sở pháp lý và phương pháp xác định mức kinh phí sửa chữa, cải tạo cho từng hạng mục công trình phù hợp với quy định dẫn đến việc Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Củ Chi không có cơ sở để thẩm định, phê duyệt trước khi thực hiện. Hậu quả việc phê duyệt các mức kinh phí sửa chữa ban đầu (đợt 1 hoặc đợt 2) cho từng hạng mục công trình của 07 trường học là không có cơ sở pháp lý, không đảm bảo tính chính xác, đầy đủ theo quy định pháp luật.

Theo quy định quản lý chi phí đầu tư xây dựng, chủ đầu tư (các trường học) phải lập dự toán và xác định tổng mức đầu tư từng gói thầu, nhưng Hiệu trưởng các trường không thực hiện; Phòng Giáo dục và Phòng Tài chính huyện Củ Chi cũng không yêu cầu lập. Phòng Giáo dục chỉ dựa vào các dự toán do Phan Văn D cung cấp dù không tiến hành nghiệm thu thực tế nhưng vẫn ký nghiệm thu và thanh quyết toán, không đúng trình tự pháp lý và cao hơn định mức để lập danh mục, kế hoạch sửa chữa. Sau đó, Phòng Giáo dục trình Phòng Tài chính thẩm định và UBND huyện phê duyệt, đồng thời chia dự án thành 64 gói thầu dưới 500 triệu đồng để chỉ định thầu, không phù hợp tính chất kỹ thuật và quy mô dự án. Hành vi này vi phạm Điều 89 Luật Đấu thầu và Điều 6 Thông tư 10/2015/BKHĐT.

Xem chi tiết Bản án số 02/2023/HS-PT ngày 28/12/2022 về tội vi phạm quy định quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí tại đây

Theo kết luận giám định của Sở Xây dựng TP.HCM, các hành vi vi phạm nêu trên đã  thiệt hại thực tế cho ngân sách Nhà nước là 17.763.394.218 đồng.

Các bị cáo:

• Lê Thị Thanh T –  nguyên Trưởng phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Củ Chi;

• Nguyễn Thị L – nguyên Trưởng phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Củ Chi;

• Lê Vũ Hồng H – Giám đốc Công ty TNHH MTV Xây dựng – Thương mại – Xuất nhập khẩu Đ;

• Cùng với Phan Văn D và Phan Văn Bình T8.

Tòa án cấp sơ thẩm tuyên các bị cáo cùng phạm tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” theo khoản 3 Điều 219 Bộ luật Hình sự 2015, mỗi bị cáo 03 năm tù giam, riêng bị cáo T và bị cáo L bị cấm đảm nhiệm chức vụ tương tự trong thời hạn 02 năm kể từ ngày chấp hành xong bản án.

Ba bị cáo Lê Thị Thanh T, Nguyễn Thị L và Lê Vũ Hồng H kháng cáo xin giảm nhẹ hình phạt và hưởng án treo.

Tòa án cấp phúc thẩm nhận định: các bị cáo đều thành khẩn, có nhân thân tốt, có nhiều thành tích trong quá trình công tác và đã khắc phục hậu quả đáng kể (Công ty Đ nộp lại hơn 14,4 tỷ đồng). Tuy nhiên, hậu quả vụ án là đặc biệt nghiêm trọng, hành vi của các bị cáo đã gây thiệt hại lớn cho ngân sách, ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín cơ quan quản lý nhà nước, nên Toà án cấp phúc thẩm bác kháng cáo và giữ nguyên bản án sơ thẩm.

B. Quan điểm pháp lý của các bên

Quan điểm của Viện kiểm sát

Theo Cáo trạng, Viện kiểm sát xác định hành vi của các bị cáo đã vi phạm nghiêm trọng quy định quản lý, sử dụng tài sản nhà nước, có sự thiếu trách nhiệm và cấu kết trong việc chỉ định nhà thầu trái phép, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng. Dù có khắc phục một phần hậu quả nhưng không làm thay đổi bản chất hành vi. Việc xử phạt tù là cần thiết để răn đe và phòng ngừa chung. 

Do đó, Viện kiểm sát đề nghị truy tố các bị can Lê Thị Thanh T, Nguyễn Thị L, Phan Văn D, Phan Văn Bình T8 và Lê Vũ Hồng H về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” theo quy định tại khoản 3 Điều 219 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung 2017.

Bị đơn (các bị cáo kháng cáo)

Bị cáo Lê Thị Thanh T  cho rằng mình không hưởng lợi, thiếu kiểm tra giám sát; đã khắc phục 400 triệu và xin giảm nhẹ hình phạt và được hưởng án treo do có nhân thân tốt, hoàn cảnh khó khăn, đã nộp tiền khắc phục hậu quả.

Bị cáo Nguyễn Thị L cho rằng do bản thân thiếu chuyên môn về xây dựng, mới nhận chức nên chưa nắm quy trình; không có hành vi tư lợi gây thất thoát ngân sách Nhà nước; đã nộp 250 triệu đồng khắc phục hậu quả.

Bị cáo Lê Vũ Hồng H khẳng định mình chỉ đứng tên pháp nhân công ty, không trực tiếp ký nghiệm thu khống, không hưởng lợi. Mọi việc liên quan đến thi công, nghiệm thu, quyết toán đều do Phan Văn D chỉ đạo; bản thân bị cáo không trực tiếp ký nghiệm thu khống, không hưởng lợi.

Quan điểm của Tòa án

Tại phiên Tòa, các bị cáo Lê Thị Thanh T, Nguyễn Thị L và Lê Vũ Hồng H đã thừa nhận hành vi phạm tội. Lời khai nhận của các bị cáo tại phiên tòa phù hợp với Kết luận thanh tra, Kết luận giám định, biên bản thu giữ tài liệu, lời khai của các bị cáo tại cơ quan điều tra, lời khai của người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan và các tài liệu chứng cứ khác đã được thu thập có trong hồ sơ vụ án.

Tòa án cho rằng các bị cáo đều biết rõ quy định quản lý đầu tư, ngân sách, nhưng vẫn buông lỏng kiểm soát, thiếu trách nhiệm dẫn đến thiệt hại lớn. Theo đó:

• Bị cáo Lê Thị Thanh T: nguyên Trưởng Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Củ Chi, là người tham mưu cho UBND huyện về chi ngân sách và nắm rõ các quy định tài chính, định mức xây dựng. Mặc dù trực tiếp khảo sát thực tế cùng Phòng Giáo dục và biết rõ tình trạng các hạng mục cần sửa chữa, T vẫn thẩm định và trình duyệt danh mục, kế hoạch sửa chữa và tổng mức đầu tư cho 07 trường học mà không bảo đảm cơ sở pháp lý. T không yêu cầu các trường thực hiện đúng thủ tục đầu tư xây dựng, đồng thời duyệt các hạng mục bị chia nhỏ để dự toán dưới 500 triệu đồng, vi phạm quy định quản lý chi phí đầu tư xây dựng và các văn bản pháp luật liên quan. Việc thẩm định và phê duyệt sai của T dẫn đến thi công và gây thất thoát ngân sách Nhà nước 17.763.394.218 đồng.

• Bị cáo Nguyễn Thị L: nguyên Trưởng Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Củ Chi, dù trực tiếp khảo sát thực tế tại các trường học nhưng vẫn lập và trình duyệt danh mục, kế hoạch sửa chữa, tổng mức đầu tư và dự toán các hạng mục không có cơ sở pháp lý, không phù hợp quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng. L còn giao cho các chủ đầu tư không đủ điều kiện năng lực để quản lý dự án; đồng thời không yêu cầu các trường thực hiện đúng thủ tục theo quy định, như không có hồ sơ lập – thẩm định – phê duyệt dự án, không có báo cáo kinh tế kỹ thuật, không lập kế hoạch đấu thầu, không thẩm định – phê duyệt tổng mức đầu tư. Dự toán các gói thầu không căn cứ kế hoạch lựa chọn nhà thầu và nhiều hạng mục bị chia nhỏ để hợp thức hóa dự toán.

• Bị cáo Lê Vũ Hồng H: với tư cách Giám đốc và người đại diện theo pháp luật của Công ty Đ, là người trực tiếp ký các hồ sơ, chứng từ liên quan đến thi công, nghiệm thu và thanh quyết toán, đồng thời đứng tên chủ tài khoản để nhận tiền do các chủ đầu tư (các trường học) thanh toán từ nguồn giải ngân của Kho bạc Nhà nước huyện Củ Chi. Số tiền này được H sử dụng để chi trả nhân công, mua vật liệu và giao cho Phan Văn D (Phó Giám đốc) phục vụ sửa chữa các công trình. Với vai trò của mình, H phải chịu trách nhiệm toàn bộ đối với hoạt động và hồ sơ của công ty. Hành vi của H đã giúp sức cho Phan Văn D, dẫn đến thất thoát ngân sách nhà nước 16.368.751.561 đồng.

Hành vi của các bị cáo là nguy hiểm cho xã hội, xâm phạm đến trật tự quản lý kinh tế, gây thất thoát ngân sách nhà nước. Các bị cáo nhận thức được hành vi của mình, cùng nhau thực hiện hành vi phạm tội nên phải cùng chịu trách nhiệm hình sự với vai trò đồng phạm.

Hành vi đủ yếu tố cấu thành Tội vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí theo Điều 219 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2019)

Tòa án ghi nhận các tình tiết giảm nhẹ (thành khẩn, khắc phục, nhân thân tốt, có công với Nhà nước) nhưng mức án sơ thẩm đã là mức thấp nhất trong khung hình phạt, nên bác kháng cáo và giữ nguyên án tù giam.

C. Bình luận bản án

Tòa án tuyên các bị cáo Lê Thị Thanh T, Nguyễn Thị L, Lê Vũ Hồng H về tội “Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước gây thất thoát, lãng phí” là phù hợp, bởi các lý do sau:

Đối với bị cáo T và bị cáo L: là người giữ chức vụ Trưởng Phòng Tài chính Kế hoạch và Trường Phòng Giáo dục Đào tạo có trách nhiệm tham mưu về chi ngân sách và người trực tiếp duyệt tổng mức đầu tư, dự toán sửa chữa các hạng mục nhưng thực hiện hành vi vi phạm các quy định về quản lý chi phí đầu tư xây dựng, quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước dẫn đến hậu quả gây thất thoát tài sản Nhà nước. Ngoài hình phạt tù, bị cáo T và bị cáo L còn bị cấm đảm nhiệm chức vụ tương tự trong thời hạn 02 năm kể từ ngày chấp hành xong bản án là phù hợp với tính chất, mức độ hành vi vi phạm vì 2 bị cáo này là người có chức vụ nhưng lại cố tình vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản nhà nước.

Tòa án cấp phúc thẩm tuyên xử mức hình phạt tù 02 năm tù là có cơ sở pháp lý và phù hợp với quy định pháp luật, đảm bảo tính nghiêm minh của pháp luật, đồng thời thể hiện sự nhân đạo khi không áp dụng mức án cao nhất của khung hình phạt.

• Đối với bị cáo H: đảm nhiệm chức vụ Giám đốc Công ty Đ, là người ký các hồ sơ chứng từ liên quan đến việc thi công, nghiệm thu, thanh quyết toán, có vai trò đồng phạm, giúp sức cho bị cáo D thực hiện hành vi không tiến hành nghiệm thu các hạng mục trên thực tế mà lấy số liệu trên dự toán để ký nghiệm thu và thanh quyết toán gây thất thoát tài sản nhà nước. 

• Căn cứ quy định về đồng phạm tại Điều 17 Bộ luật Hình sự 2015, việc Tòa án tuyên bị cáo H phạm tội cùng tội danh với bị cáo D là phù hợp. Việc Tòa án chấp nhận cho bị cáo H hưởng án treo là có cơ sở, vì trong quá trình điều tra, bị cáo H có thái độ tích cực hợp tác, tích cực khắc phục hậu quả, cung cấp cấp đầy đủ và kịp thời các chứng cứ theo yêu cầu của cơ quan có thẩm quyền, giúp cho việc giải quyết vụ án được nhanh chóng. Mặt khác, vai trò của bị cáo chỉ là người làm công ăn lương, thực hiện tội phạm theo sự chỉ đạo của bị cáo D nên vai trò giúp sức không tích cực.

Điểm đáng ghi nhận là cả ba bị cáo đều chủ động khắc phục hậu quả, không quanh co chối tội, cho thấy ý thức pháp luật và đạo đức nghề nghiệp vẫn còn. Việc Tòa án không cho bị cáo T, L hưởng án treo là hợp lý để răn đe chung, nhất là trong bối cảnh sai phạm trong lĩnh vực quản lý ngân sách Nhà nước, xây dựng diễn ra ngày càng nhiều hiện nay.

Trách nhiệm của người đại diện theo pháp luật của pháp nhân trong vụ án hình sự

Về phía bị cáo Lê Vũ Hồng H (Giám đốc Công ty Đ), mặc dù không trực tiếp điều hành hoạt động thi công và chỉ đứng tên danh nghĩa giám đốc, nhưng việc ký toàn bộ hồ sơ, chứng từ nghiệm thu và thanh quyết toán khiến bị cáo phải chịu trách nhiệm hình sự với tư cách người đại diện pháp luật.

→ Đây là một bài học quan trọng về trách nhiệm hình sự của người đứng đầu pháp nhân thương mại, dù không trực tiếp thực hiện nhưng nếu biết hoặc buông lỏng quản lý dẫn đến sai phạm thì họ vẫn bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Bài học và khuyến nghị thực tiễn

Từ vụ án trên, có thể rút ra một số bài học quan trọng:

• Đối với cá nhân, đơn vị thi công và cán bộ quản lý: cần nắm vững quy trình đầu tư xây dựng cơ bản, tuyệt đối không hợp thức hóa hồ sơ hay chia nhỏ gói thầu để chỉ định nhà thầu trái quy định. Việc làm sai quy trình dù không tư lợi vẫn có thể bị xử lý hình sự.

• Đối với cơ quan quản lý nhà nước: cần tăng cường thanh tra, giám sát việc phân bổ và sử dụng vốn ngân sách; áp dụng công nghệ kiểm toán và thẩm định giá độc lập để ngăn chặn thất thoát ngay từ khâu phê duyệt dự toán.

• Đối với người dân và xã hội: vụ án là lời cảnh báo rằng mọi hành vi buông lỏng quản lý tài sản công đều có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, không chỉ là vi phạm hành chính.

Từ vụ việc này, các cơ quan, tổ chức, cá nhân, hộ gia đình và đơn vị thi công cần nhận thức đầy đủ về trách nhiệm pháp lý khi tham gia hoạt động xây dựng hoặc sử dụng ngân sách nhà nước. Đồng thời, cơ quan quản lý cần đẩy mạnh hướng dẫn kỹ thuật, giám sát thực hiện, nhằm hạn chế rủi ro, bảo đảm tính minh bạch và hiệu quả trong đầu tư công.

Việc xử lý nghiêm minh nhưng nhân văn sẽ không chỉ bảo vệ quyền lợi của Nhà nước mà còn góp phần nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật, tăng cường niềm tin của xã hội vào công lý.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 12A Nguyễn Đình Chiểu, Phường Tân Định, Thành phố Hồ Chí Minh (Phường Đa Kao, Quận 1 cũ)

Chi nhánh Nha Trang: 144 Hoàng Hoa Thám, phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà (Phường Lộc Thọ, Thành phố Nha Trang cũ)

Theo dõi Công ty Luật LH Legal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LH Legal

Youtube: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LH Legal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự

Kênh Zalo OA

Hồ sơ năng lực LH Legal