Siết chặt quản lý dữ liệu cá nhân: Cấm mua bán, ngăn chặn lừa đảo

Lộ lọt dữ liệu cá nhân - mảnh đất màu mỡ cho tội phạm

Theo Bộ Công an, trong những năm gần đây, cơ quan chức năng đã phát hiện và triệt phá nhiều đường dây mua bán dữ liệu cá nhân quy mô lớn, với lượng dữ liệu bị chiếm đoạt lên tới hàng nghìn GB. Đặc biệt, vụ tấn công mạng năm 2024 khiến 14,5 triệu tài khoản người Việt bị rò rỉ - chiếm tới 12% lượng dữ liệu rò rỉ toàn cầu - cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề.

Luật sư Trương Thanh Đức, Giám đốc Công ty luật ANVI, cho rằng việc cấm mua bán DLCN là bước cần thiết để bảo vệ người dân khỏi các hành vi lừa đảo, giả mạo, thậm chí có thể dẫn đến đe dọa tính mạng. Ông nhận định: “Việc đưa quy định này vào luật sẽ tạo ra hành lang pháp lý mạnh mẽ hơn so với các quy định hiện hành như Nghị định 13/2023 của Chính phủ.”

Tuy nhiên, ông cũng nhấn mạnh rằng cần có cơ chế giám sát, phát hiện và xử lý vi phạm hiệu quả hơn. “Quan trọng là người dân phải có kênh phản ánh đơn giản và rõ ràng, không bị mơ hồ như hiện nay, để khuyến khích họ chủ động bảo vệ dữ liệu cá nhân của mình.”

Doanh nghiệp lo lắng ảnh hưởng đến hoạt động hợp pháp?

Một số doanh nghiệp bày tỏ lo ngại rằng quy định cấm mua bán DLCN có thể ảnh hưởng đến việc khai thác dữ liệu nhằm cải thiện dịch vụ. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Văn Thứ - Tổng Giám đốc An ninh mạng Tập đoàn Bkav - điều quan trọng là phân biệt rõ giữa việc khai thác hợp pháp và hành vi trục lợi dữ liệu.

Ông dẫn ví dụ, các ngân hàng có thể dùng dữ liệu khách hàng để chăm sóc, giới thiệu sản phẩm nội bộ, nhưng nếu chuyển nhượng danh sách khách hàng cho bên thứ ba thì sẽ vi phạm pháp luật. “Cốt lõi nằm ở sự minh bạch, kiểm soát và tuân thủ quy trình bảo mật.”

Tương tự, chuyên gia an ninh mạng Ngô Minh Hiếu cũng khẳng định: “Việc khai thác dữ liệu cho hoạt động tiếp thị hợp pháp vẫn được phép, miễn là không vi phạm quyền riêng tư hay trao đổi dữ liệu cho bên thứ ba.” Ông nhấn mạnh yếu tố then chốt là bảo mật dữ liệu, mã hóa thông tin nhạy cảm và lưu trữ tại máy chủ đặt ở Việt Nam.

Vấn nạn rò rỉ dữ liệu: “nội gián” chiếm đa số

Một thực tế đáng lo ngại là nhiều vụ rò rỉ dữ liệu bắt nguồn từ chính nhân viên trong nội bộ doanh nghiệp. Nhiều trường hợp cá nhân cung cấp thông tin cho bên ngoài hoặc tham gia trực tiếp vào các giao dịch dữ liệu trái phép.

Theo khảo sát từ Thanh Niên, việc mua bán thông tin cá nhân vẫn diễn ra công khai trên mạng xã hội. Chỉ với vài trăm nghìn đồng, người mua có thể dễ dàng tiếp cận danh sách hàng trăm nghìn khách hàng, trong đó có đầy đủ tên tuổi, số điện thoại, email, thậm chí thông tin nghề nghiệp và địa vị xã hội.

Một cán bộ điều tra tại TP.HCM cho biết nhiều đối tượng sử dụng các nhóm kín trên mạng xã hội để trao đổi dữ liệu như số CCCD, địa chỉ cư trú, nơi làm việc… Đây chính là lý do người dân liên tục nhận cuộc gọi, tin nhắn quảng cáo hoặc lừa đảo dù không hề công khai thông tin cá nhân.

Bà Đào Thu Thảo, Giám đốc Công ty Weed Vina, cũng cảnh báo xu hướng gia tăng tội phạm mạng từ nội bộ doanh nghiệp, khi các biện pháp bảo mật chỉ mang tính hình thức. “Chúng ta cần một cơ quan chuyên trách bảo vệ dữ liệu cấp quốc gia, cũng như yêu cầu doanh nghiệp đầu tư nghiêm túc hơn vào hệ thống bảo mật,” bà nhấn mạnh.

Việc đưa quy định cấm mua bán dữ liệu cá nhân vào luật là bước đi cần thiết để bảo vệ người dân trong kỷ nguyên số. Tuy nhiên, để phát huy hiệu quả, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa pháp luật, công nghệ, ý thức doanh nghiệp và người dân. Chỉ khi mỗi bên đều ý thức rõ tầm quan trọng của dữ liệu cá nhân, xã hội mới có thể kiểm soát và đẩy lùi vấn nạn rò rỉ, mua bán thông tin trái phép.