Nhận diện và xử lý hành vi thao túng thị trường chứng khoán theo pháp luật Việt Nam

>>> Doanh nghiệp tư nhân cần làm gì khi muốn thay đổi vốn đầu tư theo quy định mới

>>> Hướng dẫn thành lập doanh nghiệp không có vốn đầu tư nước ngoài

Khái niệm thao túng thị trường chứng khoán

Thao túng thị trường chứng khoán là hành vi cố ý can thiệp hoặc sử dụng các thủ đoạn gian lận nhằm tạo ra mức giá hoặc khối lượng giao dịch chứng khoán giả tạo, không phản ánh đúng quan hệ cung – cầu thực tế trên thị trường chứng khoán.

Mục đích của hành vi này là trục lợi bất chính thông qua việc làm biến động giá chứng khoán một cách giả tạo, từ đó gây thiệt hại cho các nhà đầu tư khác và ảnh hưởng tiêu cực đến tính minh bạch, công bằng của thị trường chứng khoán.

Các hành vi bị coi là thao túng chứng khoán

Khoản 2 Điều 3 Nghị định 156/2020/NĐ-CP quy định cụ thể về khái niệm thao túng thị trường chứng khoán bao gồm các hành vi:

• Sử dụng một hoặc nhiều tài khoản giao dịch của mình hoặc của người khác, hoặc thông đồng để liên tục mua bán chứng khoán nhằm tạo cung – cầu giả tạo.

• Đặt lệnh mua và bán cùng loại chứng khoán trong cùng ngày, hoặc thông đồng mua bán mà không dẫn đến chuyển nhượng thực sự quyền sở hữu, hoặc chỉ luân chuyển trong nhóm nhằm tạo giá chứng khoán, cung – cầu giả tạo.

• Liên tục mua hoặc bán chứng khoán với khối lượng chi phối vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa thị trường để tạo ra mức giá mở cửa hoặc giá đóng cửa mới.

• Giao dịch chứng khoán bằng cách cấu kết, lôi kéo người khác liên tục đặt lệnh mua bán, gây ảnh hưởng lớn đến cung – cầu và giá chứng khoán, thao túng giá chứng khoán.

• Đưa ra ý kiến trực tiếp hoặc gián tiếp trên phương tiện thông tin đại chúng về một loại chứng khoán hoặc tổ chức phát hành nhằm tác động đến giá sau khi đã giao dịch và nắm giữ vị thế với loại chứng khoán đó.

• Sử dụng phương thức, hành vi giao dịch khác hoặc tung tin đồn sai sự thật, cung cấp thông tin sai lệch ra công chúng để tạo cung – cầu giả tạo, thao túng giá chứng khoán.

Khung hình phạt đối với tội thao túng thị trường chứng khoán

Xử phạt hành chính

Đối với hành vi thao túng thị trường chứng khoán, Điều 36 Nghị định 156/2020/NĐ-CP quy định về mức xử phạt hành chính được xác định là phạt tiền gấp 10 lần khoản thu trái pháp luật thu được từ hành vi vi phạm nhưng không thấp hơn mức phạt tối đa quy định tại điểm b khoản 3 Điều 5 Nghị định 156/2020/NĐ-CP, tức là 3 tỷ đồng đối với tổ chức và 1,5 tỷ đồng đối với cá nhân.

Trường hợp không phát sinh khoản thu trái pháp luật hoặc mức phạt tính theo khoản thu trái pháp luật thấp hơn mức phạt tối đa, cơ quan có thẩm quyền sẽ áp dụng mức phạt tiền tối đa để xử phạt.

Cùng với các hình thức xử phạt bổ sung và khắc phục hậu quả như:

• Đình chỉ hoạt động kinh doanh, dịch vụ chứng khoán từ 01 đến 03 tháng đối với các công ty chứng khoán, công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán hoặc công ty quản lý quỹ nước ngoài tại Việt Nam.

• Đối với người hành nghề chứng khoán, tước quyền sử dụng chứng chỉ hành nghề chứng khoán trong thời hạn từ 18 tháng đến 24 tháng.

• Buộc nộp lại khoản thu trái pháp luật có được do thực hiện hành vi thao túng thị trường chứng khoán.

Truy cứu trách nhiệm hình sự

Trường hợp hành vi thao túng thị trường chứng khoán dẫn đến thu lợi bất chính từ 500 triệu đồng trở lên hoặc gây thiệt hại cho nhà đầu tư từ 01 tỷ đồng trở lên, người thực hiện hành vi sẽ bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội thao túng thị trường chứng khoán theo Điều 211 Bộ luật hình sự 2015. Hình phạt của tội này là phạt tiền từ 500 triệu đến 4 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 07 năm, tùy mức thu lợi hoặc thiệt hại gây ra, đồng thời còn có thể bị cấm hành nghề, cấm đảm nhiệm chức vụ. Nếu pháp nhân thương mại phạm tội này thì sẽ bị phạt tiền lên đến 10 tỷ đồng, bị đình chỉ hoạt động vĩnh viễn và cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực nhất định hoặc huy động vốn đến 03 năm theo quy định tại Điều 211 BLHS 2015.

Thao túng thị trường chứng khoán thu lợi bất chính từ 500 triệu trở lên có thể bị phạt đến 7 năm tù

Ví dụ thực tiễn - Vụ án của ông Trịnh Văn Quyết:

Tháng 8/2024, TAND TP. Hà Nội tuyên phạt bị cáo Trịnh Văn Quyết 03 năm tù về tội “Thao túng thị trường chứng khoán” theo Điều 211 BLHS và 18 năm tù về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản”. Đến ngày 26/6/2025, tại cấp phúc thẩm, hình phạt đối với bị cáo được điều chỉnh còn 07 năm tù về tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” và phạt tiền 4 tỷ đồng đối với tội “Thao túng thị trường chứng khoán”.

Biện pháp phòng ngừa và nhận diện rủi ro cho nhà đầu tư

Để hạn chế tối đa nguy cơ chịu tác động tiêu cực từ các hành vi thao túng thị trường chứng khoán, nhà đầu tư cần chủ động trang bị kiến thức pháp luật và nâng cao năng lực nhận diện rủi ro trong quá trình tham gia giao dịch. Một số biện pháp trọng yếu cần được lưu ý:

Cách phát hiện dấu hiệu bất thường trong giao dịch

Nhà đầu tư cần tiến hành phân tích chuyên sâu đối với các biến động bất hợp lý về giá và khối lượng giao dịch chứng khoán ngắn hạn, đặc biệt trong trường hợp không có yếu tố thông tin cơ bản nào giải thích cho sự biến động đó. Các dấu hiệu cảnh báo có thể bao gồm: biến động giá tăng hoặc giảm đột ngột, khối lượng giao dịch tăng bất thường, hoặc sự xuất hiện của các chu kỳ mua – bán lặp lại nhằm tạo lập mức giá giả tạo. Những biểu hiện này có thể là dấu hiệu của hành vi thao túng thị trường và cần được nhận diện, đánh giá cẩn trọng.

Kiểm tra các giao dịch nội bộ, người có liên quan của doanh nghiệp niêm yết để đánh giá tổng quan tình trạng giao dịch chứng khoán nội bộ trước khi đưa ra quyết định đầu tư.

Giao dịch nội bộ, giao dịch của người có liên quan của doanh nghiệp niêm yết phải được công bố công khai để nhà đầu tư tiếp cận thông tin, từ đó giúp nhà đầu tư đánh giá được mục đích của các giao dịch này và cân nhắc trong việc đưa ra quyết định đối với mã chứng khoán liên quan.

Lựa chọn nguồn thông tin chính thống, tránh chạy theo tin đồn

Các quyết định đầu tư phải được dựa trên nguồn thông tin chính thức, đáng tin cậy và đã được kiểm chứng. Nhà đầu tư nên ưu tiên tham khảo dữ liệu từ Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, Sở Giao dịch Chứng khoán, các công ty chứng khoán được cấp phép, và doanh nghiệp niêm yết. Việc đưa ra quyết định đầu tư dựa trên tin đồn, thông tin mạng xã hội hoặc ý kiến của cá nhân không có thẩm quyền là hành vi tiềm ẩn rủi ro cao, có thể bị lợi dụng để lan truyền thông tin sai lệch và dẫn đến thiệt hại lớn.

Không để bị lôi kéo, dụ dỗ tham gia các nhóm tư vấn mua bán giao dịch chứng khoán nhằm lừa đảo chiếm đoạt tài sản, thao túng giá cổ phiếu trong quy mô nhóm.

Tuân thủ đúng kỹ thuật chứng khoán và đặt ra giới hạn để kiểm soát rủi ro, tránh bị cuốn theo hiệu ứng đám đông.

Tăng cường ý thức pháp luật khi tham gia thị trường

Nhà đầu tư cần nắm vững quy định pháp luật hiện hành về hoạt động giao dịch, các hành vi bị nghiêm cấm và chế tài xử lý vi phạm. Việc hiểu biết và tuân thủ đúng quy định pháp luật không chỉ giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của bản thân mà còn thể hiện trách nhiệm đối với sự minh bạch, công bằng và phát triển bền vững của thị trường chứng khoán. Ý thức pháp luật vững vàng là yếu tố nền tảng giúp nhà đầu tư hạn chế rủi ro và góp phần duy trì sự ổn định chung của thị trường.

Nhà đầu tư cần nắm vững quy định pháp luật để tránh vi phạm pháp luật và bị xử phạt

LH Legal - Đồng hành pháp lý bảo vệ nhà đầu tư chứng khoán

Trong bối cảnh thị trường chứng khoán tiềm ẩn nhiều rủi ro thao túng và gian lận, việc được hỗ trợ pháp lý kịp thời là yếu tố then chốt giúp nhà đầu tư bảo vệ quyền lợi hợp pháp và giảm thiểu thiệt hại.

Với đội ngũ luật sư am hiểu lĩnh vực chứng khoán – tài chính, LH Legal cam kết đồng hành cùng nhà đầu tư trong các hoạt động tư vấn, phòng ngừa rủi ro và xử lý tranh chấp, góp phần xây dựng một môi trường đầu tư minh bạch và an toàn.

Nếu có bất kỳ thắc mắc hay cần tư vấn pháp luật vui lòng liên hệ chúng tôi qua các hình thức sau:

Hotline Luật sư tư vấn trực tiếp: 1900 2929 01

Nhập thông tin đăng ký tư vấn luật tại đây: https://luatsulh.com/dang-ky-tu-van.html

Liên hệ đặt lịch hẹn qua zalo số: 0903 796 830

Website: https://luatsulh.com/

Trụ sở: 12A Nguyễn Đình Chiểu, Phường Tân Định, Thành phố Hồ Chí Minh (Phường Đa Kao, Quận 1 cũ)

Chi nhánh Nha Trang: 144 Hoàng Hoa Thám, phường Nha Trang, tỉnh Khánh Hoà (Phường Lộc Thọ, Thành phố Nha Trang cũ)

Theo dõi Công ty Luật LH Legal tại:

Website: https://luatsulh.com/

Facebook: Luật sư LH Legal

Youtube: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hoà: Luật sư Hoà (LH Legal)

Kênh Tiktok Công ty: Luật sư LH Legal

Kênh Tiktok Luật sư Hình sự: Luật sư Hình sự

Kênh Zalo OA

Hồ sơ năng lực LH Legal